W dosłownym tłumaczeniu z języka niemieckiego słowo geringfügig oznacza „nieznaczny”, „marginalny”. Używane jest przez austriackiego ustawodawcę dla określenia bardzo niskich dochodów.

Jakie świadczenia przysługują osobom zatrudnionym jako geringfügig? Jakie składki można samemu samodzielnie odprowadzać i kiedy należy je opłacać? Z tymi ¬zagadnieniami warto się zapoznać, ponieważ taka forma zatrudnienia jest bardzo popularna wśród Polaków zatrudnionych w Austrii.

Określenie Geringfügigkeitsgrenze oznacza „granicę niskiego dochodu”. Co rok ustawodawca określa nową granicę dla niskich dochodów. I tak w roku 2017 wynosi ona 425,70 euro miesięcznie i 5108,40 euro rocznie. Do roku 2016 wyznaczano również dzienną granicę dla niskich dochodów, z której w roku 2017 zrezygnowano.

Brutto = netto
W przypadku osób, których miesięczne wynagrodzenie nie przekracza kwoty 425,70 euro, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (Dienstvertrag), na podstawie umowy zlecenia (freie Dienstvertrag), przy pracy chałupniczej (Heimarbeiter) lub jako członkowie zarządu (Vorstandsmitglied), uzgodnione w umowie wynagrodzenie brutto jest jednocześnie wynagrodzeniem netto, a pracodawca zobowiązany jest do odprowadzania jedynie składek na ubezpieczenie wypadkowe (Unfallversicherung) oraz składek funduszu odpraw pracowniczych (Betriebliche Vorsorge). Odprowadzane przez pracodawcę składki do funduszu odpraw pracowniczych zapewniają pracownikowi wypłatę takiej odprawy niezależnie od wysokości osiąganych dochodów.

Prawo do świadczeń
Podobnie jak w Polsce, wypłata chorobowego dla pracownika pokrywana jest w pierwszej części przez pracodawcę (Krankenentgelt), a w następnej przez kasę chorych (Krankengeld). Ponieważ pracodawca nie odprowadzał składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za pracowników zatrudnionych jako geringfügig, pracownik nie ma wprawdzie prawa do zasiłku chorobowego z kasy chorych, jednak pracodawca jest nadal zobowiązany do wypłacania wynagrodzenia w pierwszej fazie choroby.
Pracownik zatrudniony jako geringfügig zachowuje również prawo do wszystkich pozostałych świadczeń i przywilejów wynikających z przepisów prawa pracy, takich jak prawo do urlopu czy dodatkowego wynagrodzenia w postaci 14-tej i 13-tej pensji. Wynika to z faktu, że geringfügig jest szczególną formą zatrudnienia na niepełny etat na podstawie umowy o pracę.
Przykład: pani Krystyna od roku pracuje tylko w piątki w kawiarni jako kelnerka. Szef zameldował ją na geringfügig. Nie korzystała jeszcze z urlopu. Czy ma ona do niego prawo?
Tak, ma prawo do 5 tygodni urlopu za przepracowany rok. Jeżeli stosunek pracy ustanie z jakiegoś powodu, przysługuje jej również rekompensata za niewykorzystany urlop (Urlaubsersatzleistung) w wysokości wynagrodzenia za pięć dni roboczych.

Dobrowolne składki
Pracownicy, których miesięczne wynagrodzenie nie przekracza granicy Geringfügigkeitsgrenze (jeżeli nie są ubezpieczeni jako bezrobotni lub emeryci), mogą opłacać składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne. Składka w roku 2017 wynosi 60,09 euro miesięcznie. Zainteresowani powinni się zwrócić z wnioskiem do Okręgowej Kasy Chorych (GKK-Gebietskrankenkasse). Wniosek o dobrowolne ubezpieczenie w przypadku zatrudnienia geringfügig („Auftrag auf selbstversicherung bei geringfügiger Beschäftigung”) dostępny jest online, na stronie internetowej Okręgowej Kasy Chorych www.wgkk.at.
Dzięki opłacaniu dobrowolnych składek uzyskuje się dostęp do bezpłatnej opieki zdrowotnej dla siebie i współubezpieczonych członków rodziny: bezpłatnych wizyt u lekarza, bezpłatnej opieki szpitalnej, niższych cen za lekarstwa przepisane na receptę oraz zapewnienie wypłaty przez Okręgową Kasę Chorych (GKK) zasiłku chorobowego (Krankengeld), w wysokości 5,10 euro dziennie (2017), i zasiłku macierzyńskiego (Wochengeld), w wysokości 8,98 euro dziennie (2017).
Uwaga: granica niskiego dochodu (Geringfügigkeitsgrenze) nie dotyczy uczniów odbywających praktykę zawodową (Lehringe) oraz zatrudnionych jako dozorcy (Hausbesorger). Również osoby pracujące nieregularnie, przez bardzo krótki czas u tego samego pracodawcy, tj. od 1 do 7 dni (fallweise Beschäftigte), podlegają trochę innemu rozliczeniu. Każdorazowe zatrudnienie traktowane jest tutaj jako odrębnie zawarta umowa i z tego powodu łącznego wynagrodzenia osiągniętego w danym miesiącu nie sumuje się.
Przykład: pan Jurek pracował w styczniu kilka dni przy odśnieżaniu chodnika. Określenie granicy niskiego dochodu (Geringfügigkeitsgrenze) przedstawia się u niego następująco: za pracę z dnia 5 stycznia uzyskał wynagrodzenie 100 euro, tj. poniżej granicy niskiego dochodu (brutto = netto); za pracę z dnia 6 stycznia uzyskał wynagrodzenie 100 euro, tj. poniżej granicy niskiego dochodu (brutto = netto), a 18–20 stycznia pracował trzy dni od wczesnego rana do wieczora, przy czym uzgodnione wynagrodzenie 500 euro znajduje się powyżej granicy niskiego dochodu. Oznacza to, że w przypadku pana Jurka od kwoty 500 euro potrącone zostaną składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.

Obowiązek odprowadzania składek
Zatrudnieni na podstawie umowy o pracę i jednocześnie dorabiający jako geringfügig, podobnie jak osoby zatrudnione u kilku pracodawców jako geringfügig, powinni liczyć się z tym, że ich dochody zostaną na koniec roku zsumowane i powstanie u nich obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W tej sytuacji Okręgowa Kasa Chorych prześle wezwanie do zapłacenia zaległych składek od wynagrodzenia geringfügig w wysokości 14,62% (3,87% Krankenversicherung + 10,25% Pensionsversicherung + 0,5% Arbeiterkammerumlage).
Przykład: pani Janina pracuje w jednej firmie jako sekretarka w poniedziałki i środy za wynagrodzeniem 400 euro miesięcznie, w drugiej jako sprzedawca w każdą sobotę za wynagrodzeniem 200 euro miesięcznie. W obydwu firmach zameldowana jest jako geringfügig. Osiąga miesięczne dochody w wysokości 400 euro + 200 euro = 600 euro, czyli powyżej miesięcznej granicy niskiego dochodu 425,70 euro. Na początku następnego roku kalendarzowego Okręgowa Kasa Chorych prześle odpowiednie rozliczenie w raz z rachunkiem do zapłaty.
Przykład: pan Stefan pracuje na stanowisku hydraulika na podstawie umowy o pracę i zarabia 3000 euro brutto miesięcznie. Dodatkowo, w soboty dorabia w innym zakładzie, gdzie jest zameldowany jako geringfügig, za wynagrodzeniem 400 euro (brutto = netto) miesięcznie.
Pan Stefan osiąga miesięczne dochody w wysokości 3000 euro + 400 euro = 3400 euro, czyli powyżej miesięcznej granicy niskiego dochodu 425,70 euro. Na początku następnego roku kalendarzowego może spodziewać się rachunku do zapłacenia z Okręgowej Kasy Chorych. Zaległe składki zostaną naliczone tylko od wynagrodzenia geringfügig.
Uwaga: jeżeli w ciągu 8 tygodni od otrzymania decyzji z Urzedu Skarbowego o wysokości osiągniętego dochodu w minionym roku kalendarzowym, zainteresowany sam zgłosi się do Okręgowej Kasy Chorych w celu uregulowania zaległości, nie zostaną mu doliczone odsetki za zwłokę w wysokości 10% od zaległej składki.
Szczególny przypadek stanowią osoby dorabiające jako geringfügig do emerytury. Jeżeli łączne dochody z jednego lub więcej wynagrodzeń geringfügig nie przekraczają dopuszczalnej miesięcznej granicy niskiego dochodu 425,70 euro, nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jeżeli natomiast łączne dochody z wynagrodzeń geringfügig przekraczają granicę niskiego dochodu, obowiązek taki powstanie.
Przykład: pani Teresa utrzymuje się ze swojej emerytury i dodatkowo dorabia jako księgowa w małej firmie konsultingowej, za wynagrodzeniem 350 euro miesięcznie. Zameldowana jest na geringfügig. Pani Teresa nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, ponieważ jej miesięczny dochód z dodatkowej pracy nie przekracza dopuszczalnej granicy niskiego dochodu 425,70 euro.
Podobnie jak emeryci, także bezrobotni pobierający zasiłek Arbeitslosengeld lub Notstandshilfe mogą dorabiać jako geringfügig, jeżeli tylko zgłoszą podjęcie takiego zatrudnienia w Urzędzie Pośrednictwa Pracy (AMS). Niezgłoszenie tego grozi bowiem utratą zasiłku.
Przykład: pana Tadeusza porzuciła żona. Przez kilka lat poszukiwał pracy, aż znalazł rozsądną przyjaciółkę, panią Ewę. Pani Ewa od 20 lat pracuje w hotelu. Poleciła pana Tadeusza szefowi, dzięki czemu otrzymał on propozycję pracy na geringfügig w tym samym hotelu, na stanowisku instalatora. Pan Tadeusz obawia się, że po podjęciu pracy utraci zasiłek Notstandshilfe, a dochody z pracy nie wystarczą mu na utrzymanie.
Jeżeli jednak zgłosi podjęcie pracy jako geringfügig w AMS, nie utraci prawa do pobierania zasiłku Notstandshilfe.
Uwaga: tylko osoby korzystające ze świadczenia pomocy społecznej Mindestsicherung mogą obawiać się natychmiastowej utraty tego świadczenia z powodu osiągnięcia dodatkowego dochodu.

Praca na własny rachunek
Granica niskiego dochodu (Geringfügigkeitsgrenze) osiągniętego w roku kalendarzowym ma zastosowanie nie tylko w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale również tych osiągających swoje dochody z pracy na własny rachunek, na podstawie umowy o dzieło (Werkvertrag).
Przykład: pan Marek skończył w czerwcu studia z wyróżnieniem. We wrześniu przyjął zlecenie i zaprojektował stronę internetową dla znajomego przedsiębiorcy. Na projekcie strony zarobił 2000 euro. Przedsiębiorca zażądał wystawienia rachunku (Honorarnote) za jego usługę, ponieważ chciał zaliczyć wydatki poniesione na ten cel w koszty swojej działalności.
Pan Marek zrealizował projekt na podstawie umowy o dzieło (Werkvertrag). Jego łączny przychód brutto w roku kalendarzowym wyniósł 2000 euro, tak więc nie przekroczył rocznej granicy określonej dla niskich dochodów 5108,40 euro (Geringfügigkeitsgrenze) i nie powstał u niego obowiązek odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Nie musiał również odprowadzać podatku dochodowego do Urzędu Skarbowego (Finanzamt), ponieważ nie przekroczył granicy rocznych dochodów wolnych od opodatkowania w wysokości 12 000 euro (2017).

Dagmara Urbańczyk, Polonika nr 261, lipiec/sierpień 2017