But do kopania piłki

Ponieważ świat znowu oszalał na punkcie piłki, warto przypomnieć historię buta służącego do jej kopania. Jest to także historia bezwzględnej wojny między dwoma braćmi.

Jest rok 1920. W niewielkim niemieckim miasteczku Herzogenaurach niedaleko Norymbergii 20-letni Adolf Dassler otwiera maleńki zakład szewski w pomieszczeniu, w którym znajdowała się pralnia jego matki. Chłopak zajmuje się najpierw łataniem starego obuwia, później ręcznym wyrobem pantofli, aż wreszcie zaczyna robić buty treningowe. W 1925 roku Adolf projektuje swoje pierwsze buty piłkarskie. Wkrótce dołącza do niego jego brat Rudolf – w ten sposób powstaje spółka Gebrüder Dassler Schuhfabrik. Bracia kupują fabrykę. Interes idzie dobrze, firma produkuje 100 par butów dziennie.
Nadchodzi II wojna światowa. Fabryka zostaje przejęta przez wojsko, Dasslerowie są zmuszeni do produkcji obuwia treningowego dla niemieckich żołnierzy. Po zakończeniu wojny fabrykę przejmują alianci – produkują w niej buty hokejowe.
Narodziny firmy Adidas
W 1948 roku drogi braci Dasslerów się rozchodzą. Adolf, nazywany Adi, zakłada nową firmę o nazwie Adidas. Nazwa jest połączeniem zdrobniałego imienia z pierwszą sylabą nazwiska. Na butach pojawia się charakterystyczne logo: trzy paski, co miało oznaczać dużą wytrzymałość tych butów, wzmacnianych trzykrotnie. W ten sposób rodzi się legendarna firma, a wszelkie buty sportowe zaczynamy odtąd bardzo nietrafnie nazywać adidasami. Dopiero ćwierć wieku później powstanie nowe logo: koniczynka z trzech płatków, które przecinają trzy paski.
Adi od początku okazuje się nie tylko zdolnym projektantem, ale i menedżerem. Sam trenuje piłkę nożną, więc przy projektowaniu obuwia korzysta z własnego sportowego doświadczenia. Jego marzeniem jest stworzenie buta idealnego, spełniającego wszystkie wymogi sportowców. Już na olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 roku sportowcy rywalizują w jego butach. Wielkim sukcesem firmy są cztery złote medale, które Jesse Owens zdobywa na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku, biegając właśnie w butach Adidasa.
Pierwszą parę butów do gry w piłkę nożną Adidas wykonał w 1949 roku. Powstały korkotrampki – buty, na podeszwie których znajdują się korki, służące do zwiększenia przyczepności do murawy. Wkręcane korki zaprojektował sam Adolf „Adi" Dassler. Początkowo obuwie było sztywne i niewygodne, a trzy paski służyły do podtrzymania konstrukcji buta. W 1954 roku piłkarska reprezentacja Niemiec zdobyła mistrzostwa świata, grając w butach z wkręcanymi korkami, które zapobiegały poślizgom.
Poczynając od 50. aż do lat 70. Adidas był firmą nr 1 w świecie sportowym. Od lat 60. firma zaczyna produkować odzież sportową Adidas, torby, okulary i kosmetyki Adidas, a także profesjonalne piłki. W butach Adidasa padają setki rekordów świata, tej marce sportowcy zawdzięczają medale olimpijskie i tytuły mistrzów świata.
Puma – początek wojny
W tym samym roku, w którym powstaje Adidas, czyli w 1948, brat Adiego, Rudolf, zakłada własną firmę o nazwie Puma. Puma była ulubionym zwierzęciem Rudolfa, dlatego zdecydował się, aby wzbrać pumę jako symbol swoich produktów. Wkrótce rozpoczyna się nieprzejednana rywalizacja między braćmi, przeradzająca się z czasem w bezwględną wojnę.
Cały czas trwa jednak rywalizacja między braćmi. Rudolf w niczym nie ustępuje twórcy marki Adidas. Logo Pumy jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych znaków towarowych na świecie.
W 1948 roku Puma wprowadza na rynek swój pierwszy but piłkarski – Puma Super Atom. W 1960 roku na rynku pojawiły się pierwsze sportowe buty opracowane z wykorzystaniem technologii „wulkanizacji". Podobnie jak w przypadku marki Adidas, w butach Pumy sportowcy zdobywają medale i biją rekordy.
Kluczowym momentem rywalizacji między braćmi były igrzyska olimpijskie w 1960 roku. Wtedy po raz pierwszy olimpijczycy mieli dostać pieniądze za reklamę obuwia. Zapoczątkował to Rudolf Dassler, oferując pieniądze niemieckiemu sprinterowi Arminowi Hary'emu za założenie butów Pumy w finale biegu na 100 m. Hary biegał wcześniej w butach Adidasa. Hary wygrał finał olimpijski w butach Pumy, na ceremonii wręczania medali pojawił się jednak w butach Adidasa, zaskakując tym obu braci. Chciwy Hary chciał dostać pieniądze od obu firm. Adi był jednak tak oburzony, że nie dał ani grosza mistrzowi olimpijskiemu.
Najbardziej spektakularne zwycięstwo nad bratem Rudolf odnosi w 1970 roku. W Meksyku rozpoczyna się mecz finałowy o mistrzostwo świata. Pele na kilka sekund przed pierwszym gwizdkiem sędziego prosi arbitra o pozwolenie na zawiązanie sznurowadeł. Pele klęka i wiąże sznurowadło buta na oczach milionów widzów – a na jego butach widnieje logo Pumy. Adi jest wściekły. Pele za grę w butach Pumy miał otrzymać 120 000 dolarów.
W uznaniu zasług młodszego z braci, Adolfa Dasslera, którego pomysły doczekały się aż 700 patentów, Organizacja Amerykańskiego Przemysłu Sportowego wprowadziła go w 1975 roku do Galerii Zasłużonych (Hall Of Fame) jako pierwszego nieamerykańskiego członka. Dassler jest twórcą nowoczesnego przemysłu sportowego. Adi zmarł na serce w 1978 roku, mając 77 lat.
Po jego śmierci firmę prowadziła jego żona z synem Horstem. Potem nadchodzą gorsze czasy: umiera Horst Dassler, firma traci swoją pozycję na rynku. Sytuacja zmienia się dopiero w latach 90., gdy firma wchodzi na giełdę. Adidas staje się spółką akcyjną, a Bernard Tapie kupuje 80% akcji firmy. Tym samym Adidas przestaje być już firmą rodzinną. W roku 2006 firma Adidas kupuje Reeboka.
W roku 1996 powstają Adidasy EQT Real — pierwsze buty piłkarskie dla kobiet.
Buty piłkarskie są z każdym rokiem lżejsze, nowocześniejsze, pojawiają się modele zwiększające skuteczność podkręcania, siłę strzału czy wreszcie posiadające nowy system zwrotnego oddawania energii. I końca tego ulepszania nie widać. Cel firmy pozostał taki sam jak cel Adiego Dasslera ponad 80 lat temu: być najlepszą marką sportową na świecie.
Nienawiść aż do śmierci
Źródła niechęci braci Dasslerów sięgają mrocznych czasów nazizmu. Obaj bracia byli członkami NSDAP. Ponieważ sportowcy amerykańscy wystąpili na olimpiadzie w Berlinie w butach Adidasa, Adolf miał być podobno łagodniej potraktowany przez Amerykanów. Rudolf wrócił z więzienia w 1946 roku, podejrzewając, że to brat go zadenuncjował. W tym samym roku złożył doniesienie przeciw własnemu bratu. Amerykanie nie zajęli się jednak jego rozpatrywaniem, bo bracia nieustannie oskarżali się nawzajem. Niechęć wzięła się też stąd, że Rudolf podejrzany był o romans z żoną młodszego brata.
Faktem jest, że bracia aż do śmierci nie zamienili z sobą ani słowa. Pertraktacje firmowe prowadzone były przez menedżerów firmy. Wojnę podjęli także ich synowie: syn Adolfa – Horst –i Rudolfa – Armin.
Siedziby obu firm sąsiadują nadal w małym bawarskim miasteczku Herzogenaurach, liczącym ponad 20 tys. mieszkańców. Większość produkcji przeniesiono już dawno do krajów o mniejszych kosztach produkcji.
Dziś do firm Adidas i Puma należy 80 proc. piłkarskiego rynku odzieży i sprzętu - i od lat, przed każdym dużym wydarzeniem sportowym, firmy toczą zaciekłą rywalizację. Do gry włączyła się też firma Nike  - ale to już zupełnie inna historia.

Justyna Ossowska, Polonika nr 209.

Top
Na podstawie przepisów art. 13 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. informujemy, iż Österreichisch-Polnischer Verein für Kulturfreunde „Galizien“, jest administratorem danych osobowych, które przetwarza na zasadach określonych w polityce prywatności. Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług na zasadach określonych w tej polityce. Warunki przechowywania lub dostępu do cookie w można określić w ustawieniach przeglądarki internetowej z której Pan/Pani korzysta lub konfiguracji usług internetowej. More details…