W 2010 roku aż 115 milionów osób w Unii Europejskiej, czyli 23,4 proc. ludności, było zagrożonych ubóstwem. W Austrii, tak jak i w innych krajach, liczną grupę osób żyjących w niedostatku stanowią imigranci.

Dzięki rozbudowanemu systemowi pomocy socjalnej Austria cieszy się opinią państwa opiekuńczego. Również migrantom w ciężkiej sytuacji materialnej z uregulowanym prawem pobytu, a więc z dostępem do rynku pracy, przysługują różne formy pomocy społecznej, o czym sami zainteresowani nie zawsze dokładnie wiedzą.

Pierwsza pomoc
Zgodnie z zaleceniami Wiesława Kryńskiego, prowadzącego od ponad dwudziestu lat poradnię Individuelle Spontanhilfe w Wiedniu, przy Paulanergasse 9, działającą w ramach Austriackiego Czerwonego Krzyża, osoby borykające się z poważnymi problemami finansowymi powinny w pierwszej kolejności skorzystać z pomocy odpowiednich instytucji państwowych. Na przykład w Wiedniu, w przypadku osób samotnych, są nimi centra socjalne (MA 40 Sozialzentren). Natomiast potrzebujące rodziny z dziećmi mogą zwrócić się do Urzędu ds. Rodziny i Młodzieży (MA 11 Amt für Jugend und Familie).

Poradnia Individuelle Spontanhilfe
W przypadku gdy osoby potrzebujące pomocy socjalnej nie mogą otrzymać jej od oficjalnych instytucji, mogą się zwrócić do prywatnych organizacji, m.in. do Austriackiego Czerwonego Krzyża (Österreichisches Rotes Kreuz).
Pomoc poradni Individuelle Spontanhilfe udzielana jest każdemu bez względu na obywatelstwo i zależy od indywidualnej sytuacji życiowej. Jak zapewnia Wiesław Kryński, warunkiem wymaganym do jej otrzymania przez osoby nieposiadające austriackiego obywatelstwa jest uregulowany pobyt w Austrii, to znaczy dostęp do rynku pracy, który daje prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych.
Poradnia udziela pomocy materialnej i rzeczowej oraz zajmuje się doradztwem i mediacjami. Przekazywanie gotówki bezpośrednio osobom potrzebującym nie wchodzi w grę. Wsparcie finansowe, jakie można uzyskać, to na przykład przelewy na konto spółdzielni mieszkaniowej w ramach opłaty zaległego czynszu. Pomoc rzeczowa to najczęściej leki lub bony żywnościowe. Górna granica jednorazowej pomocy to pięćset euro.
Mimo że pracownicy Individuelle Spontanhilfe nie odsyłają nikogo bez ustalenia jego aktualnej sytuacji, poradnia nie jest w stanie udzielić pomocy każdemu z powodu ograniczonych środków, jakimi dysponuje. Biurokracja w poradni ograniczona jest do minimum. Pracownik socjalny z MA 11 lub centrum socjalnego przed wysłaniem wniosku kontaktuje się w konkretnych przypadkach z poradnią. Jeżeli pomoc jest możliwa, poradnia otrzymuje od pracownika socjalnego wniosek z opisem sytuacji. Wyznaczany jest termin porady, a na podstawie wszystkich dostarczonych informacji podejmowana jest decyzja o formie pomocy. Zdarza się jednak, że pracownicy poradni podejmują decyzje o udzieleniu wsparcia jedynie na podstawie informacji pochodzących od samych zainteresowanych. Wsparcie udzielane przez Individuelle Spontanhilfe to tak zwana jednorazowa pomoc pomostowa (Überbruckungshilfe), która zgodnie z założeniem poradni ma przede wszystkim stworzyć potrzebującym możliwość wyjścia z sytuacji kryzysowej.
Wcześniej do poradni zgłaszali się głównie azylanci. Obecnie z pomocy Czerwonego Krzyża coraz częściej korzystają osoby, które z dnia na dzień tracą pracę. Nierzadko konsekwencją braku źródła utrzymania jest rozpad rodziny i utrata mieszkania. Dotychczas z pomocy poradni w Wiedniu skorzystało raczej niewielu Polaków, co nie oznacza, że tego typu problemy są im obce. Niestety rodacy rozpoczynający swoje nowe życie w Austrii często nie spełniają formalnych kryteriów będących podstawą udzielenia im pomocy. Jednak Polacy zgłaszający się do poradni przy Paulanergasse zawsze mogą liczyć na poradnictwo w języku polskim.

Sozialmärkte – sklepy dla osób o niskich dochodach
Inną formą wsparcia dla osób w trudnej sytuacji materialnej są zakupy w tak zwanych Sozialmärkte, sklepach oferujących głównie żywność i artykuły pierwszej potrzeby w cenach znacznie niższych niż rynkowe – zwykle w wysokości ⅓ ceny rynkowej. Towar nabywany jest najczęściej bezpośrednio u producentów. Są to na przykład produkty w uszkodzonych opakowaniach bądź z krótkim okresem przydatności do spożycia.
Dokumentem upoważniającym do zakupów jest legitymacja. Wystawiana jest ona na podstawie zaświadczenia o wysokości zarobków, meldunku, dowodu osobistego oraz po sprawdzeniu sytuacji klienta.
Z racji tego, że sklepy przeznaczone są dla osób z niskimi dochodami, miesięczne zarobki klientów powinny mieścić się, w zależności od sklepu, w kwocie nieprzekraczającej 800-900 euro. Poza tym większość sklepów akceptuje dodatek na dziecko, pod warunkiem że nie przekracza on określonej sumy (szczegółowe informacje na temat warunków do spełnienia przez osoby uprawnione do kupowania w Sozialmärkte znajdują się w ramce). Maksymalna tygodniowa wartość zakupów nie może przekroczyć 30-35 euro. Ten warunek ma przeciwdziałać robieniu zakupów hurtowych i na przykład droższemu odsprzedawaniu produktów osobom trzecim.
W samym Wiedniu jest kilka sklepów Sozialmärkte prowadzonych między innymi przez Samariterbund, Wiener Hilfswerk czy Vinzenzgemeinschaft. 22 kwietnia bieżącego roku w dwudziestej drugiej dzielnicy Wiednia swoje podwoje dla najbardziej potrzebujących obywateli otworzy już trzeci z kolei sklep należący do sieci Sozialmarkt Wien. Jej założyciel, Alexander Schiel, przyznaje, że bez pomocy sponsorów i akcji medialnej zorganizowanej przez telewizję ORF nie doszłoby do tego otwarcia.
W Wiedniu żyje ponad dwieście tysięcy osób, które miesięcznie zarabiają mniej niż 900 euro. Rosnące powodzenie sklepów Sozialmärkte pokazuje, że osób w ciężkiej sytuacji wciąż przybywa. Sklepy dla najbardziej potrzebujących funkcjonują z powodzeniem w całej Austrii. Soma Sozialmarkt to stowarzyszenie, które wiele lat temu zapoczątkowało w Austrii ideę sprzedaży artykułów spożywczych i pierwszej potrzeby po cenach znacznie niższych niż rynkowe. Sklepy Soma powstały m.in. w Linzu, Salzburgu, Steyr, St. Pölten i Wels. Na uwagę zasługuje też wspólnota Vinzenzgemeinschaft, która oprócz sklepu w Wiedniu prowadzi dwa inne w Grazu, gdzie znajduje się jej siedziba (dokładne adresy i informacje na ten temat znajdują się w ramce).
Znajomość przysługujących nam praw to już połowa sukcesu. Mając ciężką sytuację materialną, warto więc pokonać wewnętrzny opór lub uczucie wstydu i zasięgnąć informacji na temat przysługujących nam form pomocy. Wizyta w odpowiednim urzędzie czy odwiedzenie sklepu oferującego artykuły w niższych cenach nic nie kosztują, a mogą przynieść potrzebującym wymierne korzyści w postaci oszczędności w domowym budżecie. Wiele osób, nie zdając sobie sprawy z należnych im świadczeń, po prostu z nich nie korzysta. A szkoda.

MA 40 Sozialzentrum (centrala)
1030 Wien, Thomas-Klestil-Platz 8
Tel.: 01-4000-8040
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.soziales.wien.at

MA 11 Amt für Jugend und Familie
1030 Wien, Rüdengasse 11
Tel.: 01-4000, Service-Telefon-8011
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.kinder.wien.at

Individuelle Spontanhilfe (Austriacki Czerwony Krzyż)

Osoby kontaktowe:

• Burgenland: Margret Dertnig, tel. 02682/744-13

• Kärnten: Annemarie Berisha, tel. 0463/45555-1013

• Niederösterreich: Thomas Wallisch, tel. 02272/604-171

• Oberösterreich: Maria Thorwartl, tel. 0732/76 44-131

• Salzburg: Ulrike Twertek, tel. 0662/8144-10310

• Steiermark: August Bäck, tel. 050/144 5-10320

• Tirol: Peter Mader, tel. 057/144 112

• Vorarlberg: Landesverband, tel. 05522/77000-0

• Wien: Christian Listopad, tel. 01/79580-1305

Kontakt ponadregionalny: Monika Wild Telefon: 01/58900-121

Sozialmärkte

Wien:

Samariterbund Sozialmarkt
Frömmlgasse 19-31
1210 Wien

Samariterbund Sozialmarkt
Pillergasse 20
1150 Wien
Tel. 01/22 144
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. 
www.sozialmarkt.samariter.at
Otwarte: pon.-pt. 9-14

SOMA Sozialmarkt, Wiener Hilfswerk
Neustiftgasse 73-75
1070 Wien
Tel. 01/512 36 61
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.wiener.hilfswerk.at
Otwarte: pon.-pt. 10-14

Sozialmarkt
1170 Wien
Kalvarienberggasse 15
Otwarte: pon.-pt. 10-15

Sozialmarkt
Braunspergengasse 30
1100 Wien
Otwarte: pon.-pt. 10-14.30

VinziMarkt
Wallgasse 12
1060 Wien
tel. 0699 /15 01 85 43
www.vinzi.at
Otwarte: pon.-pt. 10-14, sob.9-12

Oberösterreich:

Soma – Sozialmarkt – Linz
Wiener Str 46
4020 Linz
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
www.sozialmarkt.at

Soma – Sozialmarkt – Steyr
Johannesg 1
4400 Steyr
www.pmooe.at

Soma – Sozialmarkt – Wels
Vogelweider Str 29
4600 Wels
www.volkshilfe-ooe.at

Sozialmarkt der Korb – Vöcklabruck
Franz-Stelzhamer-Str 17
4840 Vöcklabruck
www.sozialzentrum.org

Niederösterreich: 

SOMA St. Pölten
Linzerstraße 24
3100 St. Pölten
www.soma-noe.at 

SOMA Amstetten
Wagmeisterstraße 7
3300 Amstetten

SOMA Klosterneuburg
Schüttaustraße 8
3400 Klosterneuburg

SOMA Mödling
Bahnstraße 4
2340 Mödling

SOMA Stockerau
Judithastraße 5
2000 Stockerau

SOMA Ternitz
Gfiederstraße 3
2630 Ternitz

SOMA Tulln
Frauentorgasse 9-13
3430 Tulln

SOMA Waidhofen an der Ybbs
Ybbsitzer Straße 7
3340 Waidhofen an der Ybbs

SOMA Waldviertel
Litschauer Straße 2/11
3860 Heidenreichstein

Graz:

VinziMarkt
Rochelgasse 15
8020 Graz 

VinziMarkt
 Herrgottwiesgasse 51
8020 Graz 

Salzburg:
SOMA-Sozialmarkt Salzburg
Plainstraße 2
5020 Salzburg

Kärnten:
www.sozialmarkt-kaernten.at

SozialMarkt Klagenfurt
Kaufmanngasse 3
9020 Klagenfurt

SozialMarkt Waidmannsdorf
Kanalthalerstraße 19
9020 Klagenfurt

SozialMarkt Wolfsberg
Burgergasse 2
9400 Wolfsberg

SozialMarkt St. Veit/Glan
Waagstraße 2
9300 St. Veit/Glan

SozialMarkt Spittal/Drau
Kirchgasse 4a
9800 Spittal/Drau

SozialMarkt Villach
Gerbergasse 5
9500 Villach

Burgenland:

Eisenstadt
Johann Permayer-Str 14
7000 Eisenstadt

Oberwart
Die Tafel Oberwart
Johann Straußgasse 5
Oberwart

Tirol:

Innsbruck
TISO – Tiroler Sozialmarkt – gem. Lebensmittelversorgungs GmbH
Adamgasse 13-15
6020 Innsbruck

Przydatne linki:

• www.2minus1.at (Finanzen/Versicherung Sozialmarkt) strona zawierająca informacje na temat sklepów Sozialmärkte w całej Austrii

• http://www.roteskreuz.at/pflege-betreuung/soziales/spontanhilfe/  informacje na temat poradni Austriackiego Czerwonego Krzyża – Individuelle Spontanhilfe

Marta Hruz

Polonika nr 207, kwiecień 2012