W prawie austriackim istnieje możliwość rozwodu za porozumieniem (einvernehmliche Scheidung).

Jest to ugodowy (nieprocesowy) sposób rozwiązania małżeństwa, przeprowadzany w sądzie. W przeciwieństwie do spornego procesu rozwodowego jest rozwiązaniem znacznie tańszym i szybszym.

W spornym postępowaniu rozwodowym (rozwód bez orzekania o winie, rozwód z orzeczeniem o winie) małżonkowie przede wszystkim nie są w stanie dojść do jakiegokolwiek porozumienia. Tym samym sąd orzeka co do zasady wyłącznie w kwestii rozwiązania małżeństwa. Dalsze kwestie związane z podziałem majątku, władzą rodzicielską, miejscem zamieszkania dzieci i kontaktem z nimi oraz z obowiązkiem alimentacyjnym są regulowane w odrębnych postępowaniach. Tym samym okres ten jest znacznie dłuższy, a koszty niezmiernie wyższe.
Zdecydowaną zaletą rozwodu za porozumieniem jest zatem oszczędność czasu, pieniędzy i nerwów. Wszelkie ustalenia, zarówno te dotyczące podziału majątku, opieki nad dziećmi czy kwestii alimentacyjnych, są regulowane w jednym postępowaniu, de facto w jednym dokumencie. Ponadto wypracowane w drodze mediacji porozumienie małżonków często okazuje się w praktyce dużo bardziej trwałe i efektywne, aniżeli rozstrzygnięcia sądowe.
Kiedy można dokonać rozwodu za porozumieniem? Przede wszystkim małżonkowie muszą być zgodni co do faktu całkowitego rozpadu ich małżeństwa i braku jakichkolwiek szans na jego naprawę. Jednym słowem, muszą oboje wyrazić wolę rozwodu. Następnie trzeba wypracować porozumienie w zasadniczych kwestiach, tj. w zakresie podziału majątku wspólnego, władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania i kontaktu z dziećmi oraz w zakresie alimentów (w odniesieniu do siebie nawzajem, jak i dzieci).
Ważną przesłanką jest również upływ niezbędnego okresu ustania prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego/rozstania, który wynosi minimum 6 miesięcy.
Decydując się na rozwód za porozumieniem, oboje małżonkowie składają wniosek rozwodowy (Scheidungsantrag) we właściwym miejscowo (ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków) sądzie rejonowym (Bezirksgericht). Na stronie Bundeskanzleramt można znaleźć odpowiedni formularz.
Przy wniesieniu wniosku rozwodowego niezbędne jest przedłożenie dodatkowo następujących dokumentów: akt małżeństwa, dokument potwierdzający pochodzenie (Staatsbürgerschaftsnachweis), dokument potwierdzający zameldowanie (Meldebestaetigung), dokument tożsamości ze zdjęciem, ewentualnie (jeżeli małżonkowie posiadają dzieci) akty urodzenia dzieci i umowa ustalająca rozdzielność majątkową. Jeżeli rozwodzący się małżonkowie posiadają małoletnie dzieci, muszą także przedstawić w sądzie dokument poświadczający zasięgnięcie informacji w zakresie konsekwencji rozwodowych w odniesieniu do dzieci i związanych z tym ich potrzeb w przyszłości.
Po złożeniu wniosku i weryfikacji niezbędnych formalności, sąd wyznacza rozprawę, na której zawarte zostanie porozumienie rozwodowe co do kluczowych punktów, w tym podziału majątku, władzy i opieki rodzicielskiej, alimentów i kontaktów z dziećmi. Nazywa się ono Scheidungsfolgenvereinbarung. Potocznie nazywane jest także Scheidungsvergleich, czyli ugodą rozwodową. Niniejsze porozumienie (ugodę) można przedłożyć w sądzie w formie pisemnej lub złożyć ustnie do protokołu podczas rozprawy.
Scheidungsfolgenvereinbarung jest umową między małżonkami, którzy zgodnie wyrażają wolę rozwodu. Reguluje zasadnicze kwestie, a mianowicie władzę rodzicielską, miejsce zamieszkania i kontakty z dziećmi, obowiązek alimentacyjny względem dzieci i drugiego małżonka oraz podział majątku wspólnego. Z uwagi na cały szereg konsekwencji związanych z zawartym porozumieniem, m.in. w odniesieniu do kwestii związanych z ubezpieczeniem socjalnym, emerytalnym, alimentacją, podziałem majątku wspólnego (w tym mieszkania małżeńskiego, oszczędności i długów), zalecana jest co najmniej konsultacja adwokacka.
Koszt postępowania rozwodowego za porozumieniem, w odróżnieniu od spornego rozwodu, jest nieduży. Opłata sądowa od wniosku rozwodowego (Scheidungsantrag) wynosi 312,00 EUR. Dodatkowo należy uiścić opłatę sądową za przeprowadzenie rozprawy i przygotowanie ugody, także w wysokości 312,00 EUR. W przypadku przeniesienia własności nieruchomości pojawia się jeszcze opłata w wysokości 468,00 EUR. Każda strona może złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów i opłat sądowych, warunkiem jest jednak posiadanie majątku nieprzekraczającego wartości 4944,00 EUR i rocznego dochodu nieprzewyższającego kwoty 14 834,00 EUR.

Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 286, wrzesień/październik 2021