Adam Taubowski

Urodził się 5 maja 1871 roku w Krakowie, wówczas w zaborze austriackim, w rodzinie o tradycjach wojskowych. W wieku 17 lat wstępuje do Terezjańskiej Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt, a później kończy Wyższą Szkołę Wojskową w Wiedniu. Po kilku latach służby w jednostkach wojskowych powraca do swych macierzystych szkół, tym razem jako wykładowca. Wykłada topografię i kartografię.

Uroczystość odsłonięcia nowego nagrobka
fot. Malwina Papaj

Prowadząc wykłady zauważa, że wojskowe mapy, na których pracuje, są niedokładne. Stwierdza przy tym, że przyrządy, czyli busole używane do sporządzania tych map, są nieprecyzyjne. Postanawia więc skonstruować busolę wedle własnego pomysłu. Opatentowane w 1902 roku urządzenie okazało się tak dobre, że rozpoczęto jego masową produkcję. W ciągu kilku lat busola Bezarda nie tylko weszła do wyposażenia Armii Austro-Węgier, ale też zaczęła być używana w większości armii na świecie, m.in. we Francji, Rosji, Ameryce czy nawet w Japonii.

Podczas I wojny światowej Jan Bezard w stopniu majora dowodzi batalionem i bierze udział w walkach z Rosjanami. Zostaje ranny i trafia do niewoli rosyjskiej. Pod koniec wojny, jako inwalida wojenny, w ramach wymiany jeńców powraca do Austrii.

Grób Jana Bezarda na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu
fot. Malwina Papaj

Po zakończeniu I wojny światowej i odrodzeniu się państwa polskiego, jako Polak z urodzenia, a także z wyboru, opuszcza Wiedeń, wraca do swej ojczyzny i zgłasza się do armii polskiej. Z uwagi na wyjątkową specjalistyczną wiedzę z zakresu topografii, szkoli polskich żołnierzy wyruszających na front wojny polsko-rosyjskiej 1919-1921. Za swe zasługi dla państwa polskiego zostaje odznaczony medalem „Polska Swemu Obrońcy”. Awansuje do stopnia pułkownika i od 1922 roku prowadzi wykłady z terenoznawstwa w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W tym czasie opracowuje kolejny model swojej busoli, który wszedł do produkcji pod nazwą „Polski Bezard”. W 1931 roku Jan Bezard przechodzi na emeryturę i powraca do swej rodzinnej miejscowości, do Przyborowa.

W momencie wybuchu II wojny światowej Jan Bezard ma 68 lat i nie bierze już udziału w walkach. W 1944 roku, w obawie przed zbliżającą się Armią Czerwoną, mając w pamięci traumatyczne przeżycia z niewoli rosyjskiej, postanawia uciec z rodziną do Turcji. Po zakończeniu wojny jego majątek w Przyborowie zostaje skonfiskowany przez komunistyczne władze.

Jan Bezard ok. 1933 r.  fot. Wikimedia Commons

Jan Bezard obawia się powrotu do Polski i pod koniec lat 40. postanawia osiedlić się w Austrii. Niestety podczas drogi, na terenie Węgier, umiera jego żona. On sam dociera do Wiednia i zostaje przyjęty do ośrodka dla azylantów. Tam też, w dniu 9 marca 1954 roku, w wieku 82 lat umiera w ubóstwie i całkowitym zapomnieniu. Człowiek, który powinien być jednym z najsłynniejszych, a zarazem najbogatszych ludzi.

Jego od lat nieopłacany grób został przez administrację cmentarza przeznaczony do likwidacji. Dzięki zaangażowaniu Sławomira Iwanowskiego, redaktora naczelnego Pisma Polonii Austriackiej „Polonika”, oraz Bartłomieja Rosika, konsula generalnego Ambasady RP w Wiedniu, grób nie uległ likwidacji i Instytut Pamięci Narodowej wyasygnował środki na opłacenie i postawienie na zachowanej ziemnej mogile nowego pomnika nagrobnego.

Obchodzona w tym roku 70. rocznica śmierci Jana Bezarda stała się odpowiednią okazją do odsłonięcia nowego nagrobka na uratowanym od likwidacji grobie polskiego patrioty.

W uroczystości, która odbyła się 1 listopada 2024 r., wzięli udział zaproszeni goście: Joanna Sulej-Piskorz, zastępca dyrektora Biura Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej, Bartłomiej Rosik, konsul generalny Ambasady RP w Austrii, płk Maciej Betke, attaché Obrony, Wojskowy i Lotniczy Ambasady RP w Austrii, Sławomir Iwanowski, redaktor naczelny Pisma Polonii Austriackiej „Polonika”, oraz Robert Springwald, wiceprezes Fundacji im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie, posiadającej największy zbiór busoli konstrukcji Bezarda. Za uratowanie od likwidacji i wzniesienie nowego pomnika nagrobnego Sławomir Iwanowski otrzymał okolicznościową Odznakę Pamiątkową „In Memoriam”, ustanowioną przez Zarząd Fundacji.

Pole grobowe Jana Bezarda  fot. Sławomir Iwanowski

Grób Jana Bezarda znajduje się na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu, kwatera 47 E, rząd 5, numer 1. Widnieje na nim napis: Grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski.