Sporządziłem wiele lat temu testament. Byłem wtedy jeszcze żonaty. Czy muszę po rozwodzie zmienić testament, czy jest on nadal ważny?

– Podczas rozwodu mało kto myśli od razu o zmianie testamentu, przy czym pytanie, czy testament po rozwodzie jest nadal aktualny, jest jak najbardziej uzasadnione. Żeby mieć całkowitą pewność, że po śmierci pozostawiony przez Pana majątek zostanie rozdysponowany zgodnie z wolą, powinien Pan po rozwodzie sprawdzić testament, a jeśli istnieje taka potrzeba, sporządzić nowy.
Poniżej znajdują się najważniejsze informacje dotyczące testamentu w przypadku rozwodu.
• Nie ma obowiązku zachowku dla rodzeństwa; zarówno bracia, jak i siostry spadkodawcy nie są uprawnieni do zachowku, czyli części spadku im przynależnej.
• Testament nie musi być zmieniany w przypadku rozwodu, aczkolwiek w wielu przypadkach jest to wskazane.
• W przypadku rozwodu były małżonek traci swoje prawa spadkowe, zgodnie z ustawą kolejności dziedziczenia.
• Istnieje możliwość umieszczenia już w testamencie zapisu, że traci on swoją ważność w przypadku rozwodu.
• Roszczenia małżonka wynikające z umowy dziedziczenia spadku stają się nieważne tylko w przypadku rozwodu z jego winy. W przeciwnym razie roszczenia zachowują swoją ważność.
• W Austrii zgodnie z nową ustawą spadkową, testament sporządzony na korzyść małżonka staje się nieważny po rozwodzie. Jednak, aby całkowicie wykluczyć dochodzenie roszczeń byłego małżonka, należy po rozwodzie na nowo sporządzić testament.
• Prawnik specjalizujący się w prawie spadkowym może w sposób niewiążący sprawdzić testament po rozwodzie i omówić z Państwem wszystkie związane z tym pytania.

W przypadku rozwodu zasadniczo wskazane jest sporządzenie nowego testamentu po rozwodzie. Małżonek zostaje co prawda automatycznie wyłączony z ustawowej kolejności dziedziczenia, jednak testament sporządzony przed rozwodem może zachować swoją ważność w pewnych okolicznościach. Jeżeli chce Pan po rozwodzie rozdzielić swój spadek inaczej, niż w chwili zawarcia małżeństwa, konieczne jest sporządzenie nowego testamentu.
To samo dotyczy wzajemnych testamentów współmałżonków. Powinno się z góry oświadczyć, że jego ważność jest ograniczona na czas trwania małżeństwa. Jedynie w ten sposób można mieć pewność, że były małżonek nie będzie rościć sobie prawa do spadku po rozwodzie. Natomiast, jeżeli chce się, aby testament był również ważny po rozwodzie, można tę wolę także zamieścić w testamencie. Co ważne, testament wzajemny może być w dowolnym momencie jednostronnie odwołany, bez konieczności informowania o tym współmałżonka.
W przypadku rozwodu testament może być źródłem nieprzewidzianych problemów, dlatego też wskazane jest sporządzenie nowego testamentu po rozwodzie. Jest to szczególnie istotne wtedy, kiedy spadkobiercami są niepełnoletnie dzieci i chcemy zapobiec temu, aby nasz były partner zarządzał spadkiem w ich imieniu. Wskazane jest również sporządzenie nowego testamentu wtedy, gdy wspólne dzieci rozwiedzionych małżonków zmarły i nie pozostawiły potomstwa. W tym przypadku pozostały rodzic ma prawo do ustawowej kolejności dziedziczenia i w związku z tym może odziedziczyć część majątku po byłym małżonku.

Od wielu lat mam przyjaciela. Co zmieni się, jeśli wyjdę za niego za mąż? Jakie są zalety związku małżeńskiego?
– Na podjęcie decyzji o zawarciu związku małżeńskiego powinny mieć wpływ nie tylko romantyczne motywy, ale również znajomość konsekwencji prawnych wynikających z życia z aktem ślubu lub bez niego. Chociaż z reguły to kwestie romantyczne wpływają na podjęcie decyzji o małżeństwie, nie jest to jedynie akt symboliczny. Akt ślubu wiąże się z kompleksowym zbiorem wzajemnych praw i obowiązków.
W Austrii istnieje oprócz małżeństwa również zarejestrowany związek partnerski dla homoseksualistów. Od stycznia 2019 roku natomiast każdy ma dodatkowe prawo do zarejestrowanego związku partnerskiego. Związki takie mają zasadniczo takie same skutki prawne jak małżeństwo. Jednakże w przeciwieństwie do małżeństwa, prawo nie ustanawia obowiązku lojalności, nie daje wytycznych dotyczących zarządzania finansami oraz wyznacza niższe zobowiązania alimentacyjne po rozwiązaniu zarejestrowanego związku partnerskiego.
Zabezpieczenie w przypadku śmierci: Główną zaletą małżeństwa lub partnerstwa jest zabezpieczenie ekonomiczne w przypadku śmierci partnera. Małżonek nie tylko ma prawo do ustawowego dziedziczenia, ale także pobierania renty rodzinnej i może wpisać się w umowę najmu lokalu mieszkalnego. Ma też dozgonne prawo do pozostania w mieszkaniu własnościowym. W przypadku partnerów bez aktu ślubu, prawo do przejęcia umowy najmu istnieje jedynie wtedy, jeżeli partner zmarłego mieszkał z nim wspólnie co najmniej trzy lata w tym mieszkaniu. W przypadku mieszkania własnościowego istnieje dla partnera zarejestrowanego związku tylko jednoroczne prawo do zamieszkania po śmierci konkubenta.
Separacja lub rozwód: Również w przypadku separacji konkubent ma znacznie mniej praw niż były małżonek. Po rozwodzie były małżonek, który nie ponosi winy za rozpad małżeństwa, ma prawo do alimentów. Jeżeli nie doszło do orzeczenia winy, alimenty przyznawane są byłemu małżonkowi, który nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Ponadto majątek wypracowany w trakcie małżeństwa jest dzielony po rozwodzie, najczęściej na równe części. Wszystkie te ustalenia nie obowiązują osób żyjących w konkubinacie.
Wspólne dzieci: Dla dzieci nie ma znaczenia, czy ich rodzice zawarli związek małżeński lub partnerski. Nieślubne dzieci od dawna są prawnie traktowane na równi z dziećmi urodzonymi w związku małżeńskim, a przede wszystkim mają takie same prawo do otrzymania od obojga rodziców świadczeń alimentacyjnych oraz dziedziczenia po ich śmierci. W przypadku dzieci ze związku małżeńskiego obydwoje rodzice posiadają automatycznie prawo do opieki nad dziećmi. Natomiast przypadku nieślubnych dzieci matka ma wyłączne prawo do opieki, chyba że rodzice postanowią inaczej.
Decyzja o zawarciu małżeństwa jest bardzo ważna i często posiadanie wspólnych dzieci jest argumentem przemawiającym za tym. Małżeństwo jest z pewnością korzystniejsze dla ekonomicznie słabszego partnera, ale i przede wszystkim tworzy pewną równowagę, gdy oboje partnerzy mają podobne wykształcenie, ale jeden z nich rezygnuje z czegoś na rzecz związku. Co więcej, kobietom, które często rezygnują z pracy, aby opiekować się dziećmi, małżeństwo zapewnia ekonomiczne zabezpieczenie. Natomiast dla par bezdzietnych, gdy oboje partnerzy są finansowo niezależni, życie bez aktu ślubu jest często lepszym wyborem. Poszczególne aspekty (kto przejmie wspólne mieszkanie po rozstaniu, kto dostanie zwierzęta domowe itp.) mogą być również uregulowane umową.