Gdy za Twoją pracę nie chcą ci zapłacić

 

fot. Klaus Peter-Adler
Co robić, kiedy nie wypłacono ci należnych pieniędzy bądź wypłacono za mało? Takie sytuacje zdarzają się niestety często. Do redakcji wciąż przychodzą skargi od osób, które czują się pokrzywdzone. Gdzie możesz uzyskać pomoc? Jakie masz prawa i obowiązki, pracując w Austrii?

Zanim przejdziemy do sedna tematu, należy omówić podstawowe kwestie. Duże znaczenie ma rodzaj zatrudnienia. Dlatego na początek krótki opis najważniejszych stosunków pracy i wiążących się z nimi praw i obowiązków.

Wyróżniamy:

I. umowę o pracę (Arbeitsvertrag/Dienstvertrag)

II. umowę-zlecenie (Freier Dienstvertrag)

III. umowę o dzieło (Werkvertrag)

I. Umowa o pracę (Arbeitsvertrag/Dienstvertrag)
Pracownicy (Angestellte) i robotnicy (Arbeiter) mają nie tylko najbardziej bezpieczne warunki pracy (pod względem prawnym), ale również bardzo pewne warunki płacy. Obie grupy podpisują ze swoimi pracodawcami (Arbeitsgeber) umowę o pracę (Dienstvertrag/Arbeitsvertrag), w której dzięki przepisom prawnym dokładnie określone są takie punkty jak: rodzaj, czas i miejsce wykonywanej pracy, zakres obowiązków, wysokość płacy oraz dodatkowe płatności (Urlaubsgeld, Weihnachtsgeld itd.), przysługujący urlop, a także regulacje odnośnie do wypowiedzenia. Dodatkowo w Austrii obowiązują umowy zbiorowe (Kollektivvertrag), które wielu grupom zawodowym dodatkowo zapewniają przestrzeganie praw i obowiązków, zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika.
Zdarza się, że w umowie, którą potencjalny pracownik otrzymał do podpisania, nie ma wielu ważnych punktów, ale zastrzeżenie, że resztę reguluje wcześniej wspomniany Kollektivvertrag, czyli umowa zbiorowa właśnie dla tej grupy zawodowej. Osoba podpisująca taką umowę o pracę powinna dodatkowo do Dienstvertrag/Arbeitsvertrag dostać również egzemplarz Kollektivvertrag.
W przypadku gdy pracobiorca (Arbeitnehmer) nie otrzyma takiego egzemplarza na własność, pracodawca (Arbeitgeber) ma obowiązek w miejscu pracy zapewnić co najmniej jeden egzemplarz, który będzie w każdym momencie dostępny dla pracownika. Umowy zbiorowe można znaleźć również w Internecie.
Pracownik/robotnik ma obowiązek wywiązywać się ze swoich zadań określonych w umowie. W przypadku niewywiązania się ze swoich obowiązków lub zaniedbań może dostać upomnienie, a za drugim czy kolejnym razem wypowiedzenie umowy. Pracodawca może również zwolnić pracownika w trybie natychmiastowym, ale jest to przewidziane tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. jeśli pracownik spożywa alkohol w miejscu pracy, pojawia się w pracy w stanie nietrzeźwym lub jeśli np. świadomie narazi na utratę zdrowia lub życia innych pracowników.
Pracodawca opłaca pracownikowi zarówno pełne ubezpieczenie, jak i odprowadza podatki do urzędu skarbowego. Pracownik posiadający tego typu umowę dostaje zatem co miesiąc płacę netto, którą my Polacy lubimy nazywać „na rękę". Tego typu umowa o pracę najczęściej podpisywana jest na początku na czas określony. Po niej najczęściej przychodzi umowa na czas nieokreślony. Jeśli pracodawca po raz drugi proponuje umowę na czas określony, to po upływie czasu, na jaki została ona zawarta, musi dać pracownikowi umowę na czas nieokreślony. Umowy na czas określony, jedna po drugiej u tego samego pracodawcy, mogą być tylko dwie. Najdalej trzecia umowa musi być na czas nieokreślony.
Umowa o pracę musi zawierać punkt dokładnie mówiący o wysokości miesięcznych zarobków (bardzo ważne jest również określenie, czy jest to płaca brutto czy netto!).
Pracownicy co miesiąc otrzymują swój Gehaltszettel, a robotnicy Lohnzettel, czyli austriacki odpowiednik polskiej listy płac. Na takim wydruku znajduje się wypłata brutto, wszystkie opłaty, jakie pracodawca nam od niej potrąca, oraz płaca netto.

II. Umowa-zlecenie (Freier Dienstvertrag)
Zleceniobiorca (Freier Dienstnehmer) podpisuje ze zleceniodawcą (Dienstgeber) umowę, która w tym przypadku nazywa się Freier Dienstvertrag. Wspólną cechą tej umowy i Arbeitsvertag/Dienstvertrag jest fakt, że zleceniodawca płaci zleceniobiorcy pełne ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe i emerytalne. Również ubezpieczenie na wypadek bezrobocia jest płacone przez zleceniodawcę. Pierwszą dużą różnicą jest jednak to, że zleceniodawca nie płaci podatków do urzędu skarbowego, co zleceniobiorca po zakończonym roku kalendarzowym musi zrobić sam. Drugą ważną cechą tego stosunku pracy jest ściśle określony czas, na jaki zawierana jest umowa. Dodatkowo zleceniobiorca nie ma płatnego urlopu, chorobowego itd. Dla tego stosunku pracy nie ma również żadnych umów zbiorowych (niezależnie od wykonywanego zawodu!), a więc nie istnieje też żaden przykładowy dochód minimalny. Zleceniobiorca jest najczęściej rozliczany za przepracowane godziny. Stawkę za godzinę należy obowiązkowo ustalić w umowie!

III. Umowa o dzieło (Werkvertrag)
W przypadku tej umowy najczęściej mamy do czynienia z osobami samozatrudnionymi, prowadzącymi własną działalność gospodarczą, czyli posiadającymi Gewerbeschein (Selbstständige/Gewerbler).
Osoby te mają najmniej praw z trzech opisanych tutaj grup. Nie tylko pracują one na własny rachunek, tzn. muszą się same ubezpieczać i dbać o poprawne rozliczenia podatkowe, ale również ponoszą osobiście całe ryzyko związane z prowadzeniem takiej działalności i nie mają tak jak pierwsza i druga grupa wsparcia w wyżej wymienionych organizacjach. Instytucją chroniącą jednak osoby prowadzące własną działalność gospodarczą (czyli posiadających prznajmniej jeden Gewerbeschein) jest Izba Gospodarcza (Wirtschaftskammer).

Charakterystyczne dla tego stosunku pracy są następujące punkty:

• o czasie, sposobie i miejscu wykonania pracy decyduje sam pracownik, który musi korzystać z własnych narzędzi
• płaca ustalona jest najczęściej na zasadzie ryczałtu (Pauschale)
• wykonujący pracę zobowiązuje się do wykonania dokładnie takiej pracy, jaka została zamówiona i ponosi wszelkie z tym związane ryzyko.

Co robić, gdy za wykonaną pracę nie otrzyma się pieniędzy lub otrzyma się ich za mało?
Bez względu na to, którą z powyższych umów się podpisało, należy najpierw spróbować wyjaśnić zaistniałą sytuację osobiście lub telefonicznie. Można również skorzystać z e-maila.
Jeśli ten krok nie przyniesie oczekiwanych efektów, dalsze postępowanie uzależnione jest od stosunku pracy.

Angestellte, Arbeiter i freie Dienstnehmer:
Osoby te mają zapisane w umowie o pracę lub w umowie-zleceniu, ile dokładnie ma wynosić ich wypłata i kiedy pieniądze mają pojawić się na koncie. Dlatego też w przypadku tych osób rzadko zdarzają się sytuacje, że pracodawca nie płaci. Jeśli jednak tak się stało i pierwsza próba odzyskania pieniędzy skończyła się fiaskiem, należy podjąć kolejny krok.
Koniecznie pisemnie, najlepiej w formie listu poleconego, należy zwrócić się z prośbą o wypłacenie należnych czy zaległych pieniędzy. W piśmie należy podać czas, w jakim oczekuje się na przelew. Ważne jest również, by poinformować pracodawcę o dalszych działaniach, które podejmie się w przypadku jego dalszego niewywiązania się z obowiązku płacenia.
Bardzo pomocną instytucją w tym wypadku będzie Arbeiterkammer. Wystarczy zadzwonić pod numer regionalnego oddziału (w Wiedniu jest to Arbeiterkammer Wien: +43/1 501 65 - 201), by dostać potrzebne informacje odnośnie do zaistniałej sytuacji. By umówić się na kompleksowe doradztwo i być może otrzymać od AK osobę, która będzie reprezentować przed pracodawcą/zleceniodawcą interesy pracownika, należy dzwonić pod numer: +43/1 501 65 - 341. Doradztwo w AK jest bezpłatne, odbywa się tylko w języku niemieckim. Na termin czeka się najczęściej minimum 2 tygodnie.

Selbständige:
„ Gewerbowców" chroni Wirtschaftskammer Österreich. Doradztwo i pomoc prawną osoby te znajdą w regionalnej Izbie Gospodarczej. W Wiedniu – Wirtschaftskammer Wien – pod numerem +43 (0)1514 50.
Osoby pracujące na własny rachunek, ale nieposiadające Gewerbeschein (Uwaga! Mowa tutaj nie o nielegalnej pracy, lecz pracy, którą można wykonywać bez posiadania pozwolenia na działalność gospodarczą!) najczęściej nie są chronione ani przez AK, ani przez WKÖ.

Porady dla osób pracujących na własny rachunek:

1. Czy zawsze należy spisywać umowę?
Bezdyskusyjnie: tak! Mimo że w prawie pracy liczy się również umowa ustna, najczęściej bardzo ciężko udowodnić to, czego nie ma się „na papierze", a jeśli nawet z pomocą późniejszej korespondencji lub zeznań świadków można wygrać taką sprawę, proces ten jest trudny, czasochłonny i najczęściej drogi.

2. Czy wystawiać zawsze rachunek za wykonaną usługę?
Kolejne tak. Leży to zresztą w interesie przede wszystkim zleceniodawcy, by móc przy rozliczeniach udokumentować własne wydatki. Dla osoby wykonującej usługę jest to z kolei potwierdzenie, za jaką pracę i w jakiej wysokości żąda się zapłaty.

3. W jakim czasie zleceniodawca ma obowiązek wypłacić nam pieniądze?
Termin zapłaty powinien być ustalony we wcześniej wspomnianej umowie, którą zawsze należy spisywać. Jeśli tego punktu w niej brak bądź brak samej pisemnej umowy, z terminem zapłaty będzie najpewniej problem. Zleceniodawca może chcieć wydłużać ten termin w nieskończoność. Należy zatem jak najszybciej pisemnie (!) ustalić ze zleceniodawcą termin płatności.
Jeśli termin płatności był bądź właśnie został ustalony, a zleceniodawca mimo to nie stosuje się do niego, można iść z tą sprawą od razu do sądu. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że wszelkie sprawy powinno załatwiać się, zaczynając od najbardziej przystępnych możliwości, zaleca się na początek pisemne wezwanie do zapłaty (Zahlungserinnerung) w formie listu poleconego (coraz częściej dopuszczalny również faks i e-mail). W wezwaniu do zapłaty przypomina się o zaległej płatności, wyznaczając nowy termin. Jeśli dłużnik nadal nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, zaleca się wysłanie do niego drugiego listu, tym razem upomnienia (Mahnung) z ostatecznym terminem płatności. Zażądać można również odsetek za zwłokę (Verzugszinsen, najczęściej ok. 10% zaległej sumy) oraz za koszty związane z opóźnieniem płatności. Pod uwagę należy wziąć czas i materiały potrzebne na sporządzanie pism z nowymi terminami, opłaty pocztowe itd. Za każde upomnienie można policzyć dodatkowo do odsetek za zwłokę po około 30 euro. W jakich odstępach czasowych zostaną wysłane upomnienia, jak szybko zostaną wyznaczone nowe terminy zapłaty zależy głównie od osoby walczącej o swoje pieniądze. Najczęściej jednak nie powinny to być więcej niż dwa wysłane w 14-dniowym odstępie. W przypadku wątpliwości należy zasięgnąć rady w WKO lub prawnika.

4. Co zrobić, gdy zleceniodawca nie jest zadowolony z wykonanej dla niego pracy i nie chce za nią zapłacić?
Dla osób pracujących na umowę-zlecenie (Freier Dienstvertrag) nie stwarza to zupełnie problemu. Nie ponoszą one bowiem odpowiedzialności za ostateczny efekt pracy. Mają one dostać swoje pieniądze za przepracowane godziny. Jeśli zleceniodawca nie jest zadowolony z efektów pracy, poszuka sobie w przyszłości innego zleceniobiorcy. Dalsze postępowanie zatem jak w punkcie nr 3, przy czym właściwą instytucją, do której należy się zwrócić, jest Izba Pracownicza.
Mniej optymistycznie wygląda sytuacja dla osób pracujących na umowę o dzieło (Werkvertrag). Osoby te ponoszą bowiem pełną odpowiedzialność za to, by właśnie efekt końcowy ich pracy zgadzał się co do joty z wymaganym przez zleceniodawcę i zapisanym w umowie. Jeśli tak nie jest, zleceniodawca ma prawo zupełnie odmówić zapłaty (jeśli np. wykonana praca była tak złej jakości, że nawet poprawki nie przyniosą pożądanego efektu) lub odmówić zapłaty do czasu, aż efekt końcowy będzie taki, jak zostało ustalone.
Niestety szczególnie w przypadku osób pracujących „na gewerbie" opóźnienia w płatnościach to norma, a punktualna i pełna zapłata to wyjątek. Właśnie dlatego bardzo ważne jest, by mieć wszystko na piśmie i by obietnice zleceniodawcy były potwierdzone jego podpisem.
W końcu za uczciwą pracę należy się uczciwa zapłata! 

Uwaga!
Odwołanie od wypowiedzenia
Dla pracownika, który jest przekonany, że jego wypowiedzenie nie jest zgodne z prawem austriackim, istnieje możliwość odwołania się do sądu od wypowiedzenia w ciągu 7 dni od otrzymania takiego pisma. W przeciwnym razie roszczenia są przedawnione. By upewnić się, że własne przypuszczenia są słuszne i że są realne szanse na wygranie sprawy, polecamy zwrócić się o poradę do Izby Pracowniczej (Arbeiterkammer) lub do prawnika. Osoby posiadające ubezpieczenie „Rechtsschutz" mogą również skorzystać z doradztwa oferowanego przez ubezpieczalnię bądź z polisą ubezpieczeniową udać się do wybranego przez siebie prawnika. W ostatnim przypadku należy upewnić się, do jakiej sumy ubezpieczenie zwraca koszty doradztwa u prawników spoza ubezpieczalni.

Uwaga!
Brak umowy o pracę/umowy-zlecenia.Co robić?
Jeśli pracodawca/zleceniodawca nie wywiązał się z obowiązku przedłożenia umowy w formie pisemnej, należy poprosić go o to listem poleconym. Jeśli odmówi wydania pisemnej umowy, można wymusić to poprzez odwołanie się do Sądu Pracy.
Jeśli posiada się już lub otrzymało się po czasie umowę w formie pisemnej, należy upewnić się, że nie różni się ona od umowy ustnej (co niestety często się zdarza, szczególnie w kwestiach finansowych). Jeśli umowa pisemna odbiega od zawartej umowy ustnej (np. niższe wynagrodzenie), należy poprosić pracodawcę listem poleconym lub faksem o jej zmianę. W przeciwnym razie akceptuje się warunki zawarte właśnie w umowie pisemnej.

Organizacje pomocne w sprawach prawa pracy

•Bundeskammer Österreich – www.arbeiterkammer.at/beratung.htm
•Österreichischer Gewerkschaftsbund – www.oegb.or.at
•Kammer für Arbeiter und Angestellte Wien – www.akwien.or.at
•Arbeitsmarktservice – www.ams.or.at
•Sozialversicherung – www.sozvers.at

Adela Kuliga

fot. Klaus-Peter Adler

Top
Na podstawie przepisów art. 13 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. informujemy, iż Österreichisch-Polnischer Verein für Kulturfreunde „Galizien“, jest administratorem danych osobowych, które przetwarza na zasadach określonych w polityce prywatności. Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług na zasadach określonych w tej polityce. Warunki przechowywania lub dostępu do cookie w można określić w ustawieniach przeglądarki internetowej z której Pan/Pani korzysta lub konfiguracji usług internetowej. More details…