Coraz częściej AMS odmawia Polakom wypłaty zasiłku dla bezrobotnych. Jest to o tyle kontrowersyjne, że nie zmieniły się żadne przepisy prawne, a tylko ich interpretacja.

Oto jedno z wielu zapytań w tej sprawie, na którego przykładzie można naświetlić, na czym polega problem.

Od ponad pięciu lat pracuję w Austrii w różnych firmach budowlanych. Razem z kolegami z pracy mamy mieszkanie, które wynajmuje jeden z nas, a my wszyscy zrzucamy się na czynsz. Każdy z nas ma w Polsce żonę i dzieci, do których jeździ co miesiąc lub dwa. Ostatnio szef zwolnił nas wszystkich z pracy. Zapewnił nas jednak, że gdy zacznie się sezon w budowlance i dostanie nowe zlecenia, to nas znowu zatrudni. Byliśmy wszyscy w AMS, żeby złożyć wniosek o wypłatę zasiłku dla bezrobotnych. Ja dostałem przedwczoraj decyzję o odrzuceniu mojego wniosku. AMS twierdzi, że jest niewłaściwym urzędem, i odesłał mnie do polskiego urzędu pracy. Napisał też, że pomimo przepracowanych lat w Austrii mój ośrodek życiowy jest w Polsce, bo tam mam rodzinę i dlatego tam muszę złożyć wniosek o zasiłek dla bezrobotnych. Pozostali koledzy też dostali decyzję z takim samym uzasadnieniem. Czy AMS może w ogóle w ten sposób odrzucić wniosek o zasiłek dla bezrobotnych? Przecież myśmy odpowiednio długo pracowali w Austrii, a nie w Polsce. To tu płaciliśmy składki i podatki. O co tu chodzi? Co można z tym coś zrobić?

Ten przypadek nie jest przypadkiem odosobnionym. Mniej więcej od połowy roku 2015 roku można zaobserwować coraz więcej negatywnych decyzji AMS, polegających na odrzucaniu wniosków Polaków o wypłatę zasiłku dla bezrobotnych ze względu na brak swojej właściwości.
Zgodnie z § 44 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 46 ust. 1 austriackiej ustawy o ubezpieczeniu na wypadek bezrobocia (Arbeitslosenversicherungsgesetz) osoba bezrobotna ubiegająca się o zasiłek powinna postawić wniosek w urzędzie pracy właściwym dla jej miejsca zamieszkania (Wohnsitz), a w przypadku jego braku do urzędu właściwego ze względu na miejsce jej zwykłego pobytu (gewöhnlicher Aufenthalt), czyli w Austrii.
Dlaczego więc AMS nie chce wypłacać zasiłków dla bezrobotnych? Zadając sobie to pytanie, należy zwrócić uwagę na kwestię pracowników przygranicznych w rozumieniu prawa europejskiego, tj. rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 oraz rozporządzenia (WE) Nr 987/2009.
Pracownikiem przygranicznym jest się więc wtedy, gdy kraj ostatniego zatrudnienia jest inny niż kraj zamieszkania. W omawianym przypadku krajem ostatniego zatrudnienia jest Austria. Jednak AMS ustalając kraj zamieszkania stoi na stanowisku, że tym krajem jest Polska. Dotyczy to głównie Polaków do niedawna pracujących w Austrii i mających rodziny w Polsce.
Jak to możliwe? Taką praktykę AMS opiera na wyroku Federalnego Sądu Administracyjnego (Bundesverwaltungsgericht) z dnia 12.03.2015 r. AMS odwołuje się poza tym do starego już orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS 17. 2. 1977), definiującego miejsce zwykłego pobytu jako ośrodka interesów życiowych. Zgodnie z tym orzeczeniem poszlaką dla określenia ośrodka interesów życiowych jest miejsce zamieszkania rodziny.

Jeśli zatem polski obywatel posiada rodzinę w Polsce i nie wykaże stałego pobytu w Austrii, to z reguły musi liczyć się właśnie z taką oceną prawną AMS, że to Polska jest jego miejscem zamieszkania (ośrodkiem interesów życiowych).
Przy ustaleniu miejsca zamieszkania i miejsca zwykłego pobytu AMS powinien jednak odwoływać się w równym stopniu do wszystkich elementów służących ustaleniu miejsca zamieszkania. Elementy te opisuje art. 11 rozporządzenia (WE) Nr 987/2009. Jednym z nich jest sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne, którą AMS szczególnie eksponuje w swoich decyzjach. Należy jednak podkreślić, że nie jest to ani jedyny, ani decydujący element. Trzeba zawsze dokładnie uwzględnić całą sytuację danej osoby, a więc również wszystkie pozostałe elementy, takie jak:

1. czas trwania i ciągłość pobytu w Austrii,
2. sytuacja danego obywatela polskiego w Austrii, w tym:
a) charakter i specyfika wykonywanej pracy (tu ma znaczenie branża budowlana), w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania umowy o pracę,
b) działalność o charakterze niezarobkowym w Austrii (tj. udział w stowarzyszeniach lub grupach przykościelnych),
c) sytuacja mieszkaniowa, zwłaszcza informacja, czy miejsce zamieszkania ma charakter stały,
d) kraj rezydencji podatkowej.

Wszystkie te elementy definiują miejsce zamieszkania oraz ośrodek interesów życiowych.
W przypadkach, w których AMS bazował tylko na sytuacji rodzinnej oraz więzach rodzinnych, ma miejsce błędne, bo uproszczone stosowanie prawa europejskiego. Zmarginalizowane zostały w tych przypadkach pozostałe ww. elementy, służące do ustalenia miejsca zamieszkania w rozumieniu art. 11 rozporządzenia (WE) Nr 987/2009.
Z uwagi na ustalenie różnicy między krajem zamieszkania a krajem ostatniego zatrudnienia, AMS uznał osoby z zacytowanego powyżej zapytania za pracowników przygranicznych. Przyjęcie takiej wykładni prowadzi do zastosowania art. 65 ust. 2, 3 i 5 rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 i uznania braku właściwości austriackich urzędów pracy. Oznacza to, że polski obywatel pracujący do niedawna w Austrii i posiadający rodzinę w Polsce jest odsyłany do polskiego urzędu pracy. Przy takim podejściu AMS to polski urząd pracy powinien wypłacać zasiłek dla bezrobotnych.
Działaniem AMS najczęściej dotknięci są Polacy pracujący w branży budowlanej, ponieważ krótkoterminowe zwolnienia w okresie zimowym są tu na porządku dziennym. Należy pamiętać, że obecna praktyka AMS prowadzi do utraty nie tylko wypłacanych świadczeń w okresie bezrobocia, lecz również okresów składkowych ubezpieczenia społecznego (emerytalnego, zdrowotnego i wypadkowego) w Austrii.

Co można zrobić, gdy AMS odmawia w takich przypadkach wypłaty zasiłku dla bezrobotnych?
Decyzję AMS można zaskarżyć do Federalnego Sądu Administracyjnego (Bundesverwaltungsgericht).
W omawianym przypadku należy skorzystać z przysługującego prawa do wniesienia skargi na wydaną decyzję AMS. Skargę należy wnieść do AMS w ciągu 4 tygodni od jej doręczenia. Istnieje bowiem prawdopodobieństwo, że AMS nie zebrał wszystkich dowodów w sprawie, nie dokonał pełnych ustaleń stanu faktycznego lub nie uwzględnił przy stosowaniu prawa wszystkich ww. elementów, co mogło skutkować wydaniem błędnych – tzn. nieważnych – decyzji.
AMS jest zobowiązany do sprawdzenia wszystkich okoliczności opisanych w art. 11 rozporządzenia (WE) Nr 987/2009 oraz do dokonania pełnych ustaleń faktycznych. Dopiero wtedy może zdecydować, czy jest właściwym urzędem do wypłacania zasiłku.
W przypadku naruszenia przepisów Sąd Administracyjny stwierdza nieważność decyzji. AMS musi wtedy wydać prawidłową decyzję dotyczącą wypłaty zasiłku dla bezrobotnych.

Mec. Tomasz Klimek, Polonika nr 253, marzec/kwiecień 2016

Spotkanie informacyjne

- Uważasz, że niesłusznie straciłeś prawo do zasiłku dla bezrobotnych w Austrii, tracąc tym samym oprócz pieniędzy prawo do opieki zdrowotnej i czas pracy zaliczany do emerytury?
Nie jesteś jedyny, takich osób jest więcej!

Te i inne aktualne sprawy omówione będą na spotkaniu informacyjnym, na którym dowiesz się, w jaki sposób możesz dochodzić swoich praw.

W spotkaniu wezmą udział:
- Tomasz Klimek, prawnik
- Andrzej Kaczorowski, kierownik Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Wiedniu
- Kazimierz Fordon, radca ds. prawnych Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Wiedniu

Zapraszamy w poniedziałek 14 marca, godz. 19.00.
Sala Emaus przy Kościele Polskim, Rennweg 5a, 1030 Wiedeń.
Wstęp wolny.
Kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., tel. 0664/100 82 98