Niektórzy Polacy zastanawiają się nad powrotem z emigracji do kraju. O czym w takiej sytuacji powinni wiedzieć?

W „Polonice” rozpoczynamy cykl artykułów pod wspólnym tytułem „Powroty do kraju”. Zasiłki dla bezrobotnych po pracy za granicą to nasz pierwszy temat.

Kończąc pracę w krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii warto pamiętać o kilku kwestiach, które w znacznym stopniu ułatwią ubieganie się o zasiłek dla bezrobotnych czy szukanie pracy u kolejnego pracodawcy.
Załóżmy, że Polak wykonujący w Austrii legalną i udokumentowaną pracę kończy zatrudnienie i chce wrócić do kraju. Ma wówczas prawo do zasiłku dla bezrobotnych na warunkach obowiązujących i w wysokości zasiłku wypłacanego w Austrii. Musi się jednak o niego postarać jeszcze przed wyjazdem do Polski. Jeżeli zaniedba tę kwestię na miejscu, wróci do kraju i zarejestruje się w powiatowym urzędzie pracy, będzie mógł ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych na warunkach i w kwotach polskich, które z reguły są dużo niższe niż świadczenia w krajach UE/EOG lub Szwajcarii.
Ustalenie prawa do zasiłku
Warto więc pamiętać, że w pierwszej kolejności zawsze należy starać się o ustalenie prawa do zasiłku w kraju wykonywania ostatniego zatrudnienia, bo jest to korzystniejsze finansowo.
W niektórych przypadkach zasiłek dla bezrobotnych przyznaje się za granicą na okres dłuższy niż w Polsce. Dodatkowo świadczenia uzyskane na przykład w Austrii można, po okresie czterech tygodni, transferować do Polski. Oznacza to, że możemy mieszkać i szukać pracy w Polsce, a równocześnie przez okres 3 do 6 miesięcy pobierać zasiłek przyznany w Austrii.
Transfer zasiłku
Co zrobić, żeby móc transferować zasiłek? Należy zgłosić taką chęć w AMS w Austrii. W tej instytucji osoba bezrobotna będzie pobierała świadczenia i dlatego ta instytucja wyda osobie bezrobotnej dokument U2, potwierdzający prawo do transferu zasiłku do Polski. Transfer ten będzie niemożliwy, jeżeli decyzję o ubieganie się o zasiłek osoba bezrobotna podejmie dopiero w Polsce. Wówczas – przypomnijmy – będzie miała prawo do zasiłku wyłącznie na zasadach obowiązujących w Polsce.
Okresy zatrudnienia i ubezpieczenia
Kolejną ważną kwestią, o którą trzeba zatroszczyć się przed powrotem do Polski, jest udokumentowanie okresów zatrudnienia i ubezpieczenia w krajach UE/EOG lub Szwajcarii. Ma to podstawowe znaczenie przy ustalaniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych po pracy za granicą. Jedynym dokumentem, na podstawie którego powiatowy urząd pracy może zaliczyć okresy zatrudnienia i ubezpieczenia, jest U1 (Portable Document U1). O ten dokument również należy się postarać w AMS w Austrii. Bez niego w Polsce procedura przyznania prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych po pracy za granicą wydłuży się średnio od trzech do sześciu miesięcy.
Procedura przyznania prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych
Jak w Polsce wygląda ta procedura? Osoba wracająca do kraju po pracy na przykład w Austrii zgłasza się do powiatowego urzędu pracy właściwego dla swojego miejsca zamieszkania. Rejestruje się tam jako osoba bezrobotna i uzupełnia wniosek o ustalenie prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych po pracy za granicą, dołączając do niego dokument U1. Za pośrednictwem powiatowego urzędu pracy dokumenty te trafiają do właściwego wojewódzkiego urzędu pracy, który w Polsce jest instytucją upoważnioną do wydawania decyzji o przyznaniu lub odmowie przyznania prawa do zasiłku po pracy za granicą. Decyzję wydaje on zawsze w oparciu o dokumentację potwierdzającą zatrudnienie za granicą i po stwierdzeniu, że w czasie wykonywania pracy na przykład w Austrii dana osoba była związana z miejscem zamieszkania znajdującym się w Polsce. Dlatego tak ważny jest dokument U1.
Warto zaznaczyć, że wojewódzki urząd pracy rozpatrując wniosek o ustalenie prawa do zasiłku po pracy za granicą nie może wystąpić do zagranicznej instytucji z prośbą o wydanie dokumentu U1. Jest on wydawany wyłącznie na wniosek osoby bezrobotnej, która pracowała w danym kraju UE/EOG lub Szwajcarii. Warto o nim pamiętać także dlatego, że okazuje się on pomocny w kontaktach z przyszłymi pracodawcami czy przy ustalaniu prawa do emerytury.
Podsumowując: osoba bezrobotna powinna starać się o uzyskanie zasiłku w pierwszej kolejności w Austrii, jednak w sytuacji, gdy otrzymała odmowę lub w ogóle nie złożyła tam wniosku, po powrocie do kraju powinna zgłosić się do powiatowego urzędu pracy, aby ubiegać się o ustalenie prawa do zasiłku na zasadach polskich.

Kamil Kamiński, Polonika nr 260, maj/czerwiec 2017