Jak pożegnać się z pracodawcą? Przede wszystkim nie należy trzaskać drzwiami. Nieprzemyślana, brawurowa akcja może prowadzić do strat finansowych.

Jako partner i strona umowy między pracownikiem a pracodawcą jesteście Państwo zobowiązani do dotrzymania zawartych w niej warunków. Dlatego warto znać prawa, zarówno swoje, jak i pracodawcy. Istnieje bowiem kilka sposobów rozwiazania umowy o pracę.

Rozwiązanie umowy w trakcie okresu próbnego (Probezeit)
Z dnia na dzień można odejść bez konkretnego powodu i bez dalszych negatywnych konsekwencji, w okresie próbnym. Prawo pracy określa pierwszy miesiąc jako dopuszczalną, maksymalną długość okresu próbnego. Okres ten może zostać skrócony zapisem w umowie o pracę (Dienstvertrag) lub odrębną regulacją w umowie branżowej (Kollektivvertrag), nie może być jednak dłuższy niż ten określony ustawą.
Zdarza się, że pracodawca niezależnie od okresu próbnego zaproponuje nam dzień na próbę, tzw. Schnuppertag. Ma on ułatwić pracodawcy podjęcie decyzji o zatrudnieniu pracownika i nie podlega wynagrodzeniu, jeżeli wcześniej, w formie pisemnej, nie uzgodniono inaczej. W tym okresie również możemy pożegnać się z pracodawcą w każdej chwili i bez podawania jakiejkolwiek przyczyny.

Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron (Einvernehmliche Auflösung)
Kiedy pracownik nie wysuwa żadnego roszczenia względem pracodawcy (np. w postaci zaległego wynagrodzenia za pracę), a upłynął już okres próbny przewidziany umową, jest to najkorzystniejsza forma rozwiązania umowy z punktu widzenia pracownika. Pracownik ustala razem z pracodawcą dokładny termin ustania stosunku pracy, który może odbiegać od obowiązującego okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron nie wymaga formy pisemnej, jednak – podobnie jak w przypadku wszystkich oświadczeń woli – forma pisemna zabezpiecza pracownika w sytuacji powstania jakiegokolwiek roszczenia. Pracownik nie traci wtedy żadnej części wynagrodzenia czy odprawy pracowniczej przysługującej mu z mocy prawa, z tytułu rozwiązania umowy o pracę.

Wypowiedzenie umowy przez pracownika (Arbeitnehmerkündigung)
Jest formą rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Nie wymaga uzasadnienia ani zgody pracodawcy. Pracownik umysłowy, zatrudniony przynajmniej na 1/5 etatu, może wypowiedzieć umowę w ostatnim dniu miesiąca kalendarzowego, z zachowaniem jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia (Kündigungsfrist). Okres wypowiedzenia może zostać wydłużony do maksymalnie 6 miesięcy odpowiednim zapisem w umowie o pracę, jednak nie może być on dłuższy od terminu wypowiedzenia obowiązującego pracodawcę. Pracownicy zatrudnieni w niewielkim wymiarze (geringfügig), nie dłużej niż 3 miesiące, rozliczani za przepracowane godziny, dni lub usługi, mogą rozwiązać swoją umowę z dnia na dzień. Jeżeli zatrudnienie w niewielkim wymiarze trwało dłużej niż 3 miesiące, pracownika obowiązuje czterotygodniowy okres wypowiedzenia. Pracownik fizyczny może wypowiedzieć umowę każdego dnia, z zachowaniem 14-dniowego okresu wypowiedzenia, jeżeli w umowie branżowej (Kollektivvertrag) nie znajduje się inna regulacja. W przypadku pracowników fizycznych wiążący jest zapis zawarty w umowie branżowej, nawet jeśli będzie on mniej korzystny dla pracownika.
Wypowiedzenie umowy przez pracownika skutkuje utratą prawa do wypłaty ustawowej odprawy pracowniczej (gesetzliche Abfertigung) oraz dobrowolnej odprawy pracowniczej (freiwilige Abfertigung). Ponieważ pracownik sam rezygnuje z zatrudnienia, wypłata zasiłku dla bezrobotnych z Urządu Pracy (AMS) zostaje przesunięta o cztery tygodnie, licząc od dnia rozwiązania umowy o pracę.

Uzasadnione odstąpienie od warunków zawartej umowy o pracę (Berechtigter vorzeitiger Austritt)
Umożliwia pracownikowi, w dokładnie określonych przypadkach, rozwiązanie umowy zawartej na czas określony przed upływem uzgodnionego wcześniej terminu albo rozwiązanie umowy zawartej na czas nieokreślony bez zachowania terminu wypowiedzenia.
Pracownik umysłowy nie traci prawa do jakiejkolwiek części przysługującego mu wynagrodzenia, jeżeli porzuca swoje miejsce pracy w następujących sytuacjach:
 utracił zdolność do wykonywania powierzonych mu zadań lub nie może dopełniać obowiązków bez uszczerbku na swoim zdrowiu,
 pracodawca nie wypłacił mu uzgodnionego wynagrodzenia albo wypłacił je w wysokości niższej, niż wcześniej uzgodnione, lub w inny sposób naruszył warunki zawartej umowy,
 pracodawca zaniechał zastosowania przepisów służących ochronie zdrowia, życia lub obyczajów moralnych pracownika,
 pracodawca posunął się do rękoczynów, naruszył moralne obyczaje albo w sposób rażący obraził pracownika lub członków jego rodziny, albo też unika podjęcia odpowiednich kroków w celu ochrony pracownika przed podobnymi działaniami ze strony jednego z kolegów lub członków rodziny pracodawcy.
Pracownik fizyczny może porzucić swoją pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, bez utraty prawa do jakiejkolwiek części wynagrodzenia, kiedy:
 nie może kontynuować pracy bez uszczerbku na swoim zdrowiu,
 pracodawca posunął się do rękoczynów albo w sposób rażący obraził pracownika lub członków jego rodziny,
 pracodawca albo członkowie rodziny pracodawcy nakłaniają pracownika lub też członków rodziny pracownika do czynów niemoralnych lub niezgodnych z prawem,
 pracodawca przetrzymuje uzgodnione wynagrodzenie lub w inny sposób narusza warunki zawartej umowy,
 pracodawca nie jest w stanie wypłacić wynagrodzenia lub zaniechał jego wypłaty.

Nieuzasadnione odstąpienie od warunków zawartej umowy o pracę (Unberechtigter vorzeitiger Austritt)
Jest to porzucenie pracy bez poważnego powodu. Pracodawca może wtedy obciążyć pracownika kosztami wyrządzonych szkód spowodowanych niedopełnieniem obowiązków służbowych przez pracownika. W zależności od zapisów zawartych w umowie branżowej (Kollektivvertrag), pracownikowi może zostać potrącone, wypłacone wcześniej, dodatkowe wynagrodzenie: 14. i 13. pensja (w kwocie proporcjonalnej, odpowiednio do nieprzepracowanego okresu). Przepadają rekompensata pieniężna za niewykorzystany urlop wypoczynkowy z ostatniego roku pracy oraz dobrowolna i ustawowa odprawa pracownicza. Niekorzystnie rozliczone zostają też wypracowane godziny nadliczbowe (1:1).

Przykład: Pani Adela od 01.01.2013 roku pracowała jako sekretarka w zakładzie stolarskim, a jej miesięczne wynagrodzenie wynosiło 2000 euro brutto. We wrześniu wyjechała do Polski na planowany tydzień urlopu wypoczynkowego, jednak po powrocie nie stawiła się w pracy. Pracodawca przesłał na jej austriacki adres zameldowania wiadomość o dyscyplinarnym zwolnieniu z dniem 11.09.2017 (Entlassung). Pani Adela otrzymała 30.09.2017 przelewem na konto bankowe wypłatę wynagrodzenia, na które składało się:
1. Wynagrodzenie za okres od 01.09. do 10.09.2017 – 478,88 euro
2. Potrącenie wcześniej wypłaconej części 14. pensji (Urlaubszuschuss), wyliczone proporcjonalnie do nieprzepracowanych dni w roku kalendarzowym – 489,25 euro
3. 13. pensja (Weihnachtsremuneration), wyliczona proporcjonalnie do przepracowanych dni w roku kalendarzowym: 1106,09 euro
Razem netto, wypłacone przelewem: 478,88 – 489,25 + 1106,09 = 1095,72 euro
Co straciła pani Adela rozstając się z pracodawcą w taki sposób?
Z powodu dyscyplinarnego zwolnienia pani Adela utraciła prawo do wypłaty odprawy pracowniczej (ok. 2000 euro, Abfertigung Neu) oraz do wypłaty rekompensaty za 5 dni niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego (453,13 euro, Urlaubsersatzleistung).
Gdyby nie zwolniono jej dyscyplinarnie, nie musiałaby ona zwracać wypłaconej wcześniej części 14. pensji (489,25 euro). Ponieważ pani Adela sama porzuciła pracę, za okres od 11.09. do 08.10.2017 nie otrzyma też wypłaty zasiłku dla bezrobotnych (ok. 1000 euro) z Urzędu Pracy (AMS).

Spośród elementów wynagrodzenia wypłacanych z okazji rozwiązania umowy o pracę na szczególną uwagę zasługuje odprawa pracownicza. Od podstawy odprawy nie potrąca się składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne i jest ona pomniejszana jedynie o 6 proc. podatku dochodowego. Wyróżnia się jej trzy rodzaje:

Odprawa dobrowolna (freie Abfertigung)
Wypłacana jest przez pracodawcę dobrowolnie i w dowolnej wysokości. Podlega opodatkowaniu uprzywilejowaną stawką 6 proc. tylko w ograniczonym zakresie.

Odprawa ustawowa, na starych zasadach (Abfertigung Alt)
Dotyczy osób, które podpisały umowę o pracę przed 01.01.2003 r., i przysługuje pracownikom, których umowa rozwiązana została:
 za wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę (Arbeitgeberkündigung),
 za porozumieniem stron (Einvernehmliche Auflösung),
 przez uzasadnione odstąpienie od warunków zawartej umowy o pracę (Berechtigter vorzeitiger Austritt),
 przez zwolnienie dyscyplinarne bez winy pracownika (Ungerechtfertigte Entlassung),
 z upływem czasu, na jaki umowa została zawarta (Zeitablauf).
Odprawa na starych zasadach wyliczana jest na podstawie lat pracy u jednego pracodawcy oraz wysokości ostatniego wypłaconego miesięcznego wynagrodzenia, i wynosi: po przepracowaniu 3 lat – 2, po 5 latach – 3, po 10 latach – 4, po 15 latach – 6, po 20 latach – 9 i po 25 latach – 12 x wynagrodzenie za ostatni przepracowany miesiąc.

Odprawa ustawowa, na nowych zasadach (Abfertigung Neu)
Dotyczy osób, które podjęły zatrudnienie po 31.12.2002 roku. Pracodawcy zobowiązani są do gromadzenia środków na odprawę poprzez odprowadzanie miesięcznych składek za pracowników, w wysokości 1,53% od wynagrodzenia brutto. Tak zgromadzone środki zostają wypłacone pracownikowi z okazji rozwiązania umowy o pracę, po przepracowaniu przez niego przynajmniej 3 lat (36 miesięcy okresów składkowych, przy czym pierwszy miesiąc pracy nie jest okresem składkowym). Okresy przepracowane u różnych pracodawców zostają tu zsumowane. Pracownik traci prawo do wypłaty odprawy tylko wtedy, kiedy umowa o pracę została rozwiązana:
 za wypowiedzeniem pracownika (Arbeitnehmerkündigung),
 przez zwolnienie dyscyplinarne z winy pracownika (Verschuldete Entlassung),
 przez nieuzasadnione odstąpienie od warunków zawartej umowy o pracę (Unberechtigter vorzeitiger Austritt),
Odprawa na nowych zasadach nie przepada jednak zupełnie, gdyż wypłata zgromadzonych środków będzie możliwa przy okazji ustania jednego z kolejnych stosunków pracy, z innym już pracodawcą, jeżeli tylko kolejna umowa nie zostanie znowu rozwiązana w jeden z powyżej wymienionych sposobów.

W sprawach spornych między pracownikiem a pracodawcą proszę bez zażenowania korzystać z bezpłatnego doradztwa oraz gwarantowanej bezpłatnej ochrony prawnej, udzielanej również w języku polskim przez Austriacką Izbę Pracowniczą (Arbeiterkammer). Jest to instytucja powołana w celu reprezentowania i ochrony interesów pracowników, która utrzymuje się z obowiązkowych składek potrącanych z Państwa miesięcznych wynagrodzeń (0,5% od wynagrodzenia brutto). Jako instytucja słynie z tego, że staje w obronie każdego pracownika i reprezentuje go przed sądem również wtedy, kiedy sprawa wygląda na zupełnie beznadziejną.

Dagmara Urbańczyk, Polonika nr 263, listopad/grudzień 2017