Oprócz zrównoważonego podejścia wobec obu krajów, zauważyłam też dwie skrajne postawy panujące wśród Polaków za granicą. Niestety te postawy są odzwierciedlane w zachowaniach dzieci polonijnych. Jak zatem ustosunkować się wobec Polski i kraju pobytu, aby skorzystało na tym dziecko?

Polska jest gorsza…
Często nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele tego, co rodzice mówią do dzieci i w ich obecności, wpływa na dziecięce poglądy na świat, a co za tym idzie – na motywację do nauki i używania języka mniejszości, na tożsamość i samoocenę, na stosowane przez dziecko strategie integracji. Wszelka krytyka na temat Polski, polskiej polityki, gospodarki, podatków czy czegokolwiek innego wpisuje się na trwałe w dziecięcy umysł, zwłaszcza jeśli dziecko słucha tego na co dzień – nie tylko od rodziców, ale też od sąsiadów, znajomych, krewnych z Polski itp. Wiadomo, my Polacy lubimy sobie czasem ponarzekać, zwłaszcza na politykę i finanse w kraju nad Wisłą. Ale na obczyźnie trzeba się pilnować przy własnych dzieciach, bo one dziedziczą te poglądy bez zrozumienia. I później taki Jasio mówi mi w polskiej szkole, że on nie będzie się przykładał do języka polskiego, bo polski rząd jest do… Zdziwiona, pytam więc Jasia o szczegóły, zagajam też o politykę tu na miejscu, w Irlandii. Okazuje się, że dziecko nie ma pojęcia o polityce, a powtarza tylko zasłyszane od wujka słowa. Powtarza i w nie wierzy, na ich podstawie budując sobie zdanie o Polsce i swoją postawę wobec języka polskiego. Wpływa to także na tożsamość i postawę dziecka wobec własnych korzeni i pochodzenia rodziców. Dzieci, które są nastawione negatywnie do kraju przodków, nie chcą używać języka mniejszości, dystansują się wobec rodziny i starają się wyeliminować te trudne sprawy w budowaniu własnego „ja”, często podświadomie dążąc wówczas do asymilacji ze społecznością kraju zamieszkania. Dlatego warto czasem ugryźć się w język przy dzieciach i ponarzekać dopiero, gdy ich nie ma w pobliżu lub śpią.

MY i ONI
Skrajność w drugim kierunku to przesadne uwielbienie Polski przez rodziców przy jednoczesnym częstym negowaniu kraju zamieszkania. Pojawia się tu typowy podział na MY (Polacy) i ONI (Irlandczycy, Anglicy, Niemcy – wybierzcie wedle waszego kraju pobytu). Codzienne uwagi i porównywanie zwyczajów panujących w kraju zamieszkania do codzienności w Polsce – z mocnym zaznaczeniem, że tu jest gorzej i ONI robią wszystko źle: źle obchodzą święta, źle prowadzą, źle parkują, edukacja jest zła, kuchnia niesmaczna, nawet pogoda to ICH wina i „jak oni mogą tak żyć?!” Pamiętajmy, że dziecko wychowywane za granicą nie ma często doświadczenia życia w Polsce poza wyjazdami wakacyjnymi, więc nie jest w stanie nawet zrozumieć tej nadmiernej krytyki Polaków wobec kraju zamieszkania. Tymczasem ta krytyka wchodzi w pamięć i wpływa na dziecięcą ocenę rzeczywistości. Niekiedy zdarza się także, że ktoś z Polski (sąsiad, kolega, rodzina, nauczyciel) narzuca dziecku tożsamość, mówiąc „jesteś Polakiem” – nie pozostawiając tym samym przestrzeni na własną opinię i możliwości włączenia do konstruktu własnej tożsamości elementów miejsca, w którym dziecko dorasta, i kultury, której doświadcza na co dzień.  Dziecko wychowujące się w takiej atmosferze przesiąka tą negatywną opinią na temat kraju, w którym mieszka, a także narzucanymi mu z góry obrazami siebie. Mimo że chce się integrować, czuć częścią społeczności szkolnej czy nawet grupy rówieśniczej z osiedla, to nie może, bo podświadomie boryka się z pytaniami: czy ja należę do grupy „my”, czy „oni”.

Czerpanie z dwóch języków i dwóch kultur
Aby dziecko mogło rozwijać się w zgodzie z samym sobą, a także z otoczeniem (rodziną, społecznością kraju zamieszkania), powinniśmy umożliwić mu czerpanie z obu języków i kultur, z którymi jest związane. Jedynie szacunek do kraju własnych korzeni oraz do kraju zamieszkania pozwoli dziecku dorastać bez wewnętrznego konfliktu tożsamości, a także zbudować spójny obraz wewnętrznego „ja”. Z tego powodu jako rodzice powinniśmy dbać o to, aby nikt naszym dzieciom nie wmawiał, kim są, i aby nikt nie nastawiał ich negatywnie wobec któregokolwiek z krajów – nawet jeśli dzieje się to nieświadomie lub z tzw. dobrej woli. Każdy człowiek – mały i duży – ma prawo sam budować swoją tożsamość i wybierać, co we własnym wyobrażeniu o sobie lubi i ceni. Dzieci nastawione pozytywnie wobec kraju rodziców oraz kraju pobytu chętnie używają języka mniejszości, uczą się go, pielęgnują dumę z własnego pochodzenia, łatwiej integrują się z lokalną społecznością, zawierają przyjaźnie i są tolerancyjne.

Agnieszka Pędrak, Polonika nr 264.