Mediatorzy prowadzą dyskusje i są odpowiedzialni za ramy i przebieg spotkań, a także zapewniają przestrzeganie zasad uczciwości i mediacji. Obowiązuje ich tajemnica zawodowa, gdyż mediacja jest procesem poufnym. Co istotne, nie może pełnić tej roli osoba, która jest lub była stroną, jej przedstawicielem (np. adwokatem), doradcą lub organem decyzyjnym w konflikcie pomiędzy stronami.

Wstrzymanie biegu postępowania oraz biegu terminów przedawnienia następuje wyłącznie w sytuacji rozpoczęcia i prawidłowego prowadzenia mediacji przez zarejestrowanego mediatora, natomiast przerwanie biegu dotyczy wyłącznie praw i roszczeń, których przedmiotem jest niniejsza mediacja.

Listę zarejestrowanych mediatorów prowadzi Federalne Ministerstwo Sprawiedliwości (BMJ).

Rodzaje mediacji
Mediacja obejmuje różne dziedziny, m.in. mediację rodzinną (np. przy rozwodzie), mediację biznesową, mediację sąsiedzką, mediację środowiskową, mediację szkolną, mediację w sektorze publicznym, mediację w budownictwie i mediację polityczną.

Zalety mediacji
Mediacja jest stosunkowo tanią procedurą, w której – w przeciwieństwie do postępowania sądowego – nie istnieje ryzyko konieczności zwrotu kosztów drugiej stronie. Oszczędza czas, ponieważ często wynik osiąga się szybciej niż w sądzie. Jest zawsze podejmowana dobrowolnie, a strony same wypracowują rozwiązanie. Rozmowy mediacyjne są całkowicie poufne. Ustawodawca dostrzegł zalety mediacji i zintegrował ją w wielu obszarach postępowań, m.in. w postępowaniach rodzinnych, w sporach sąsiedzkich czy pracowniczych.

Warunkiem mediacji jest przede wszystkim chęć wszystkich zaangażowanych stron do współpracy. Ponadto winna ona obejmować co najmniej dwie osoby będące ze sobą w konflikcie oraz neutralnego mediatora. Strony konfliktu muszą być zdolne do negocjacji, świadome istniejącego między nimi konfliktu oraz wyrażać wolę jego rozwiązania w drodze negocjacji.

 Proces mediacji
Proces mediacji można podzielić na kilka etapów:
1. Fazę wstępną, w której mediator stara się stworzyć podstawę do dyskusji, wyjaśnia cele, przebieg i zasady mediacji oraz zawiera porozumienie mediacyjne ze wszystkimi stronami (obejmujące koszty, ich podział, wszelkie warunki, terminy, jeśli to konieczne, spotkania i zasady dyskusji);
2. Fazę pierwszą: tworzenie przez mediatora atmosfery dyskusji sprzyjającej zaufaniu, możliwość wyjaśnienia swojego punktu widzenia przez strony. Mediator wypracowuje różne perspektywy konfliktu bez ich oceny i tworzy listę tematów.
3. Fazę drugą: strony wyrażają swoje uczucia, określa się także podstawowe interesy, potrzeby i cele zaangażowanych osób.
4. Fazę trzecią: poszukiwanie rozwiązań w oparciu o życzenia i cele zaangażowanych osób, jednak bez ich oceny.
5. Fazę czwartą: ocena wszystkich wspólnie znalezionych rozwiązań, pod kątem ich wykonalności i trwałości, oraz wybór rozwiązania, które przyniesie każdemu największe korzyści/zysk i spotyka się z aprobatą wszystkich.
6. Fazę piątą: ewentualna dodatkowa ocena zewnętrzna przeprowadzona przez ekspertów, zawarcie umowy mediacyjnej w formie pisemnej i podpisanie jej przez wszystkie zaangażowane strony. W przypadku rozwodu można wykorzystać taką umowę w ramach porozumienia. Jeżeli w trakcie mediacji strony znajdą wspólne rozwiązanie, dochodzi do ugody pozasądowej. W przeciwnym razie strony nadal mają prawo do podjęcia kroków prawnych. 

Koszty/finansowanie
W przeciwieństwie do postępowania sądowego, koszty mediacji są niezależne od wartości przedmiotu sporu. Naliczane są na podstawie czasu spędzonego przez mediatora i opłacane przez strony sporu. W ramach mediacji rodzinnej stawka godzinowa mediatora wynosi między 150 a 300 euro. W zależności od poziomu dochodów rodziny i liczby dzieci pozostających na utrzymaniu, można ubiegać się o dofinansowanie, jednak wyłącznie w przypadku wybrania mediatorów z list znajdujących się na stronie internetowej Kancelarii Kanclerza (Bundeskanzleramtes, BKA).Kwotę udziału własnego obliczają wówczas mediatorzy. Strony zaangażowane w mediację płacą udział własny za każdą godzinę spotkań.  

Dr Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 305, listopad/grudzień 2024