Rozwiedzione pary mogą w drodze umowy w dowolny sposób uregulować zobowiązanie i wysokość alimentów względem siebie.

W przypadku braku porozumienia, zastosowanie mają przepisy ustawowe § 55a ust. 2 i 66 do 80 Ehegesetz (EheG).

Ustawowe roszczenia alimentacyjne są zależne od tego, czy rozwód został orzeczony z orzeczeniem o winie (Scheidung mit Schuldspruch), bez orzekania o winie (Scheidung ohne Schuldspruch) lub czy jeden z małżonków wychowuje i zajmuje się dziećmi.
Celem wyliczenia wysokości alimentów niezbędne jest uwzględnienie różnych czynników. Czy istnieją dalsze obowiązki alimentacyjne? Czy są dzieci/małżonek z wcześniejszego małżeństwa? W jakiej wysokości realizowane były zobowiązania alimentacyjne w trakcie trwania małżeństwa na drugiego małżonka? Czy uprawniony do alimentów posiada własne dochody?

Rozwód z orzeczeniem o winie
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie, małżonek wyłącznie lub w przeważającym stopniu winny rozpadu małżeństwa co do zasady jest zobowiązany do zapłaty alimentów na rzecz drugiego małżonka. Warunek stanowi jednak jego zdolność finansowa, umożliwiająca realizację zobowiązania. Wysokość uzależniona jest od stylu życia uprawnionego, jednakże winna pokryć wyłącznie uzasadnione potrzeby. Znaczenie ma również fakt, czy uprawniony jest w stanie sam się utrzymać, czy też nie.
W przypadku, gdy uprawniony nie otrzymuje wynagrodzenia, wysokość alimentów plasuje się na wysokości 33% wynagrodzenia netto zobowiązanego do zapłaty alimentów.
Jeżeli uprawniony posiada własne wynagrodzenie, wówczas otrzymuje 40% zsumowanego wynagrodzenia netto własnego i zobowiązanego do zapłaty alimentów, po odjęciu wynagrodzenia własnego.
Wysokość świadczeń alimentacyjnych obniża się poprzez dalsze zobowiązania alimentacyjne (np. alimenty na dzieci).
W przypadku, gdy oboje małżonkowie ponoszą równą winę za rozpad małżeństwa, w zasadzie nie przysługuje żadnemu z nich prawo do świadczeń alimentacyjnych. Wyłącznie w sytuacji, gdy jeden z małżonków nie jest w stanie sam się utrzymać, sąd może zdecydować o obowiązku alimentacyjnym (Billigkeitsunterhalt). Stanowi on co do zasady 10–15% wynagrodzenia netto zobowiązanego.
UWAGA! Pomimo iż sąd stwierdzi, że małżonek wnioskujący o rozwód jest winny rozpadu małżeństwa, ale prowadzi gospodarstwo domowe i z tego powodu nie może wykonywać pracy zarobkowej, może zasądzić na rzecz tego małżonka alimenty.

Rozwód bez orzekania o winie
W przypadku rozwodu bez orzekania o winie co do zasady prawo do otrzymania świadczenia alimentacyjnego ma wyłącznie małżonek, który nie wniósł pozwu rozwodowego i wyłącznie na zasadach słuszności (Billigkeit). Znaczenie mają również stosunki małżonków względem siebie, zobowiązania alimentacyjne w stosunku do innych krewnych, małoletnich dzieci, nowych małżonków. Tak długo, jak małżonek (bez znaczenia, czy ponosi winę za rozpad małżeństwa) nie jest w stanie utrzymać się sam z uwagi na wychowanie i opiekę nad małoletnimi dziećmi, przysługuje mu prawo do alimentów. Podobnie prawo do alimentów ma małżonek, który prowadzi gospodarstwo domowe lub sprawuje opiekę nad krewnym i z tego powodu nie może podjąć pracy zarobkowej, lub nie będzie mógł w przyszłości (z uwagi np. na brak doświadczenia zawodowego, wiek, stan zdrowia, długość małżeństwa).
W powyższych przypadkach wysokość alimentów uzależniona jest od potrzeb uprawnionego.
Aby nie utracić prawa do alimentów, należy pamiętać o następujących zasadach:
• nie wyprowadzać się natychmiast, bowiem może zostać uznane to jako podstawa rozpadu małżeństwa,
• zbierać dowody na „występek małżeński” (podstawę rozpadu małżeństwa), prywatny detektyw może okazać się w tym pomocny,
• ustalić sytuację finansową, zgromadzić informacje w tym zakresie i skopiować niezbędne dokumenty (polisy, numery kont oszczędnościowych, akcje itp.),
• skontaktować się z adwokatem (nieprofesjonalne porady powodują jedynie frustrację),
• zachować istotne informacje wyłącznie dla siebie i nie dzielić się nimi z „przyjaciółmi” czy krewnymi.

Agata Wolińska-Umschaden, Polonika nr 296, marzec/kwiecień 2023